Ռուս-բելառուսական սահմանին մոտ գտնվող Բելառուսի Լունինեց ավիաբազան, որը մոտ է նաև Ուկրաինայի սահմանին, ցույց է տալիս ակտիվ պատերազմի հարևանության ազդեցությունը։ Արբանյակային պատկերներում երևում են նոր կառույցներ, ինքնաթիռների պաշտպանական տարածքներ և լրացուցիչ զինտեխնիկա՝ հայտնված վերջին տարիներին։
The Financial Times
մաս 3-րդ
Բալթյան երկրների խոցելիությունը
Երեք Բալթյան երկրներում՝ Էստոնիայում, Լատվիայում և Լիտվայում, իրավիճակը այլ է։ Դրանք համարվում են Ռուսաստանի հնարավոր հարձակման դեպքում ամենախոցելի շրջանները։ Ռուսաստանի սահմանից մինչև Բալթիկ ծով ընդամենը մոտ 200 կմ է, ինչը դժվարեցնում է ֆիննական մոդելով տակտիկական նահանջը և լրացուցիչ ուժերի մուտքը։ Բացի այդ, կա 100 կմ երկարությամբ Սուվալկու միջանցք։ «Ցավոք սրտի, մենք Ուկրաինայի պես ռազմավարական խորություն չունենք, և դա խնդիր է», — ասում է Լիտվայի նախագահ Գիտանաս Նաուսեդան։ «Հետևաբար մենք խոսում ենք որոշ ժամանակով մեր տարածքի պաշտպանության, և հետո՝ նոր ուժերի սպասման մասին»։
ՆԱՏՕ-ում 20 տարվա անդամակցությունից հետո Բալթյան երկրներն իրենց ավելի անվտանգ են զգում, քան երբևէ։ Դաշինքի ներկայության ամրապնդումն ակնհայտ է Լիտվայում՝ Պաբրադեի մեծ զորավարժարանում՝ Ռուսաստանի սահմանից ոչ հեռու, որտեղ արբանյակային լուսանկարները ցույց են տալիս 2022–2025 թթ․ կառուցված նոր կառույցներ և ակտիվություն։ Լիտվայի նախագահ Նաուսեդան ասում է, որ Բալթյան երկրներին անհրաժեշտ են Ա, Բ և Գ պլաններ, քանի որ ԱՄՆ-ի նվիրվածության հարցում Եվրոպային հարցեր են առաջանում։ Բալթյան բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկն ասում է ավելի ուղիղ. «Ամերիկացիները հեռանում են։ Մենք բոլորս պետք է դա գիտակցենք և ընդունենք»։
Ի տարբություն Ֆինլանդիայի՝ Բալթյան երկրներում կան մեծ քաղաքներ, որոնք մոտ են Ռուսաստանին։ Էստոնիայի Նարվա քաղաքը հենց սահմանի վրա է, իսկ Վիլնյուսը՝ ընդամենը 30 կմ Բելառուսի սահմանից։ ՆԱՏՕ-ի նախկին պլանը Բալթյան երկրների պաշտպանության համար այն էր, որ թույլատրվի Ռուսաստանի ներխուժումը, ապա հետ մղվի գերմանական և լեհական ուժերով։ Սակայն Ուկրաինական քաղաքներում տեսած ավերածությունները և զանգվածային սպանությունները այդ պլանը դարձրեցին անընդունելի։ Բալթյան երկրներն ու Լեհաստանը զբաղված են իրենց սահմանների ամրացմամբ Ռուսաստանի և Բելառուսի հետ։ Ներկայում կառուցվող «Բալթյան պաշտպանության գիծը» ներառում է սահմանային արգելապատնեշներ, բունկերներ և «վիշապի ատամներ»՝ բետոնե արգելքներ տանկերի դեմ։
Այս արգելքները տեսանելի են արբանյակային լուսանկարներում՝ Լիտվան Կալինինգրադին կապող կամուրջների հատվածում։ Լուսանկարները նաև ցույց են տալիս, որ Լատվիան մաքրում է իր սահմանը Բելառուսի հետ։ Ռիգան նույնիսկ առաջարկել է ստեղծել անօդաչու թռչող սարքերից կազմված պատ, որը կարող է պաշտպանել ՆԱՏՕ-ի ողջ սահմանը Ռուսաստանի հետ։
Ֆիզիկական պաշտպանությունից բացի, Լատվիան առաջարկել է նաև անօդաչու սարքերի պատ՝ ՆԱՏՕ-ի ողջ սահմանի պաշտպանության համար Ռուսաստանի հետ։
«Մենք ցույց ենք տալիս, որ շատ բան կարող ենք ինքներս անել», — ասում է Լատվիայի վարչապետ Էվիկա Սիլինյան։ Նրա էստոնացի գործընկեր Քրիստեն Միխալը հավելում է, որ Էստոնիայում կունենան մոտ 600 բունկեր և պահեստային կետ. «Չպետք է վախենանք, պետք է պատրաստ լինենք»։
Բայց գործում է նաև սահմանահատման համագործակցությունը։ Բազմազգ գումարտակներ տեղակայված են բոլոր երեք Բալթյան երկրներում և Լեհաստանում, ընդ որում՝ Գերմանիան առաջիկա տարիներին Լիտվայում իր ներկայությունը կավելացնի մինչև ամբողջական բրիգադ՝ մոտ 5000 զինծառայող՝ գրեթե յոթ անգամ ավել իր ներկայիս թվից։ Գաղափարն այն է, որ հնարավոր կոնֆլիկտի սկզբից ներգրավված կլինեն նաև ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի և Կանադայի զինվորները։ Բոլոր Բալթյան երկրներն էլ ուժեղացնում են սեփական ռազմական ներուժը. Լիտվիան ցանկանում է մինչև 2030 թվականը ունենալ 17,500 զինվորից բաղկացած ազգային դիվիզիա։ Էստոնիայի պատերազմի ժամանակ ուժը կազմում է շուրջ 43,000 զինվոր։ Լատվիան վերականգնել է պարտադիր զորակոչը։ Երեք երկրներն էլ աշխատում են համատեղ զանգվածային տարհանման ծրագրերի վրա։
Նորվեգիայի պես, տեղանքը կարևոր դեր ունի նաև ընդհանրապես Բալթյան շրջանում։ Էստոնիայի սահմանը Ռուսաստանի հետ ներառում է մի գետ, Եվրոպայի չորրորդ ամենամեծ լիճը և ճահիճներ հարավ-արևելքում։ Լատվիայում և Լիտվայում նույնպես կան ճահիճներ, թեև սահմաններն ավելի բաց են։
«Մենք գիտենք մեր ուժեղ կողմերը… Պետք է ինքնավստահ լինենք», — ասում է Էստոնիայի պաշտպանության նախարար Հաննո Պևկուրը։
Արևելյան վահան
Քարտեզը ցույց է տալիս Լեհաստանի ռազմական օբյեկտներն ու սահմանային պաշտպանական համակարգերը՝ Բելառուսի և Ռուսաստանի Կալինինգրադի հետ սահմանի երկայնքով։ Լեհաստանում կան ՆԱՏՕ-ի բազմաթիվ օբյեկտներ՝ ցամաքային, օդային և հրթիռային պաշտպանության բազաներ (կապույտով), իսկ Կալինինգրադում և Բելառուսում կան ռուսական և դաշնակիցների բազաներ (կարմիրով), ներառյալ նավային և օդային։
Լեհաստանի մերձակայքը Ուկրաինայի պատերազմին և երկար սահմանի առկայությունը Բելառուսի հետ այն դարձնում են առանցքային պատնեշ ապագա ռուսական ագրեսիայի դեմ։
Վարչապետ Դոնալդ Տուսկը ամենաակտիվ առաջնորդներից է ԵՄ-ում՝ ռազմական ծախսերի ավելացման կոչով։ Այժմ իր երկիրը ՆԱՏՕ-ի անդամների մեջ պաշտպանական ծախսերի ամենաբարձր մասնաբաժին ունեցողն է։ Տուսկը, որը վերջերս վերապրեց վստահության քվեարկությունը, առաջարկել է կրկնակի ավելացնել բանակի թիվը՝ հասցնելով 500,000 զինծառայողի և մինչ տարեվերջ բոլոր չափահաս տղամարդկանց համար հաստատել պարտադիր ռազմական պատրաստություն։
Բալթյան երկրների նման, Վարշավան ևս գնում է հեռահար հրթիռներ, որոնք ունակ են հարվածել թիրախներին Ռուսաստանի տարածքում։
«Թռչուններին օդում սպանելու փոխարեն ավելի լավ է բույնը ոչնչացնել», — ասում է Էստոնիայի պաշտպանության նախարար Պևկուրը։
Ռուս-բելառուսական սահմանին մոտ գտնվող Բելառուսի Լունինեց ավիաբազան, որը մոտ է նաև Ուկրաինայի սահմանին, ցույց է տալիս ակտիվ պատերազմի հարևանության ազդեցությունը։ Արբանյակային պատկերներում երևում են նոր կառույցներ, ինքնաթիռների պաշտպանական տարածքներ և լրացուցիչ զինտեխնիկա՝ հայտնված վերջին տարիներին։ Լեհաստանը ևս ամրապնդում է իր սահմանները։ 2021 թվականին, երբ Լեհաստանը մեղադրեց Բելառուսին և Ռուսաստանին «հիբրիդային պատերազմ» սկսելու մեջ՝ ապօրինի միգրանտների մղելով Լեհաստան, երկիրը կառուցեց 5.5 մետր բարձրությամբ պողպատե ցանկապատ՝ Բելառուսի հետ 186 կմ սահմանով։ Վերջին շրջանում Վարշավան ուժեղացնում է այդ պաշտպանությունը՝ տեղադրելով գիշերային տեսադիտման և ջերմային տեսախցիկներ և նոր ճանապարհ կառուցելով՝ սահմանապահ հսկողության համար։
Բայց Լեհաստանի ամենամեծ սահմանային պաշտպանական նախագիծը՝ այսպես կոչված «Արևելյան վահան»-ն է, որը ներառում է հակաօդային պաշտպանության համակարգերի և ցամաքային ենթակառուցվածքների համադրություն՝ հակատանկային խրամատներից մինչև «ոտնակերի սուր արգելքներ» և ականապատված հողեր։ Էստոնիայի նախկին բարձրրաստիճան պաշտպանության պաշտոնյա Կուստի Սալմը, որը այժմ ղեկավարում է հակաանօդաչու տեխնոլոգիաներով զբաղվող ստարտափ, նշում է, որ հետազոտությունները ցույց են տալիս. բաց դաշտում մեկ զինվոր սպանելու համար անհրաժեշտ է 10 հրետանային արկ, իսկ բունկերում՝ 300։ Անցյալ տարի Տուսկի կառավարությունը «Արևելյան վահանի» համար հատկացրել է 10 միլիարդ զլոտի (2.3 միլիարդ եվրո), սակայն վարչապետը հետո կարողացել է համոզել Բրյուսելին՝ նախագիծը ներառել եվրոպական պաշտպանության առաջնահերթությունների ցանկում՝ ստանալով ԵՄ ֆինանսավորում։ Նա վահանը անվանել է «խաղաղության մեջ ներդրում»։ Բալթյան երկրների հետ միասին Լեհաստանը հրաժարվել է միջազգային ականի արգելքի պայմանագրից՝ չորս երկրներին թույլ տալով, անհրաժեշտության դեպքում, ականներ տեղադրել իրենց սահմաններին։
Թեև Սուվալկու միջանցքը, որը կապում է Լեհաստանը Լիտվային, խոցելիություն է համարվում, Բալթյան երկրների պաշտոնյաները հավատում են, որ ՆԱՏՕ-ն կարող է ճնշում գործադրել Կալինինգրադի վրա՝ հնարավոր հարձակման դեպքում՝ օրինակ՝ Բալթիկ ծովի հնարավոր շրջափակմամբ։
Բայց ամենամեծ անորոշությունը ողջ Եվրոպայի համար այն է՝ ինչպես է Պուտինը գնահատում իր հնարավորությունները։ Ռուսաստանի նախագահը նախորդ ամիս որպես «անհեթեթություն» է մերժել այն պնդումները, թե Մոսկվան աճող սպառնալիք է, և ասել է, որ Եվրոպայի ռազմական ծախսերի ավելացումը «անընդունելի ու անիմաստ» է։
Բայց, ինչպես նշում է Էստոնական Պաշտպանության և Անվտանգության կենտրոնի տնօրեն Կրիստի Ռայքը, Մոսկվայի ապագա ագրեսիային պատշաճ չպատասխանելը կարող է նշանակել դաշինքի վերջը։ Շատ բան կախված կլինի նրանից՝ արդյո՞ք Պուտինը իրեն հաղթող կզգա Ուկրաինայում։
«Եթե ԱՄՆ-ն Ուկրաինայի վրա վատ խաղաղություն պարտադրի, Ռուսաստանը կզգա, որ արդարացված է, և մեր անվտանգության համար վտանգը կաճի», — ասում է Ռայքը։ Եվ հավելում. ամեն ինչ հանգում է մեկ հիմնական հարցի.
«Ինչպե՞ս է Ռուսաստանը գնահատում ՆԱՏՕ-ի կոլեկտիվ արձագանքի պատրաստակամությունը»։
Աղբյուրը՝
Հետևեք նաև Մեր Ուղինի ֆեյսբուքյան էջին ՝