Ինքնության Հարցը

Մաս 5-րդ

Հ. Դինքն իր ելույթներում ու հոդվածներում հետևողականորեն առաջ էր տանում այն միտքը՝ փորձելով թուրք հասարակությանը բացատրել, որ հայերը ոչ մի առնչություն չունեն ՔԱԿ-ի հետ: Նրան հատկապես անհանգստացնում էր այն, որ Թուրքիայում արվում էր հնարավորը հայերին ՔԱԿ-ի հետ նույնացնելու համար: 

Էլինա Միրզոյան

Ինքնության հետ կապված հաջորդ խնդիրը, որը դարձավ Դինքի և «Ակօս»-ի օրակարգային նյութ, վերաբերում էր Թուրքիայի իշխանությունների դեմ զինված պայքար մղող քրդական «Քրդստանի աշխատավորական կուսակցություն» (ՔԱԿ) ծայրահեղական կազմակերպությանը և վերջինիս մարտիկներին հայկական ծագում վերագրելուն: 1980-1990-ականներից սկսած՝ թուրքական իշխանությունները հրապարակ նետեցին մի անհիմն թեզ, ըստ որի՝ ՔԱԿ-ը հայկական կառույց է և նրա անդամները ծպտյալ հայեր են: Այս անհիմն թեզը լայն տարածում գտավ նաև մամուլում և դարձավ հայությանը վիրավորելու, նրա ազգային ինքնությունը կաղապարելու ևս մեկ առիթ ու պատրվակ: Հայտնի է, որ թուրքական տարբեր շրջանակների առաջնային թիրախը հայերն են և ձևավորված մտածողության արդյունքում ցանկացած բացասական ու հակաթուրքական երևույթի հետևում հասարակության մեծ մասը տեսնում է հայերին: Թուրքական իշխանությունների և մամուլի հետևողական աշխատանքի արդյունքում այսօր Թուրքիայում ամենածանր վիրավորական արտահայտություններն են «գյավուր», «հայի բիճ», «հայի լաճ» բառերը:

Հ. Դինքն իր ելույթներում ու հոդվածներում հետևողականորեն առաջ էր տանում այն միտքը՝ փորձելով թուրք հասարակությանը բացատրել, որ հայերը ոչ մի առնչություն չունեն ՔԱԿ-ի հետ: Նրան հատկապես անհանգստացնում էր այն, որ Թուրքիայում արվում էր հնարավորը հայերին ՔԱԿ-ի հետ նույնացնելու համար: Այս մասին «Ակօս»-ում կարդում ենք. «Բայց իրականութեան մէջ անոնք ալ գիտեն, թէ Հայերը ոչ մեկ աղերս ունին ՓՔՔ-ի կամ Քիւրտերու հետ: Այս ընթացքը կ’անհանգստացնէ մեզ, քանի որ կապրինք այս երկրին մէջ: Եթէ հոս պիտի ապրինք, ստիպուած ենք այս վարուելակերպին հետ ապրելու… Այսքան ստորացումի եւ արհամարհանքի փոխարէն եթէ մենք դեռ կը շարունակենք այս երկրին մէջ ապրիլ, պէտք է քիչ մը սպասել ու խորհիլ: Որովհետեւ մեր արմատները, եկեղեցիները, վարժարանները, աւանդութիւնները ու նաեւ մեր ապագան հոս են»:

ՔԱԿ-ին որպես հայկական կառույց ներկայացնելու քարոզչության մեջ էական նշանակություն ուներ այն, որ 1997 թ. Թուրքիայի ներքին գործերի նախկին նախարար տիկին Մերալ Աքշեները նոր ոստիկանատան բացման ժամանակ ազգային միասնականության վերաբերյալ ելույթ ունենալիս խոսել է ՔԱԿ-ի առաջնորդ Աբդուլլահ Օջալանի մասին և հայտարարել. «Հայու վիժվածք դատարկապորտ մը Աբօ, չկրցաւ մեր ազգային միասնականութիւնը խախտել… մեր բազմաթիւ եղբայրները լեռ բարձրացնելով կը կարծէ թէ պիտի կարենայ այս երկիրը պառակտել»:

Նրա հայտարարությունից հետո, նաև շնորհիվ «Ակօս»-ի, Հ. Դինքի և նրա հետ արդեն համագործակցող թուրք հրապարակախոսների, մեծ աղմուկ բարձրացավ և թուրքական ու հայկական մամուլում հրատարակվեցին այդ անհիմն պնդումը քննադատող հոդվածներ: Հ. Դինքի ընդվզումը «Ակօս»-ի էջերում անդրադառնում էր նաև ինքնության խնդրին. «Ես Հա՛յ եմ եւ Հայրենասէր եմ: Ես չեմ ուզեր, որ իմ անունիս այլ ածականներ կցուին: Այս երկրին քաղաքական կեանքին, ժողովըրդավարութեան, միատեղ աշխատանքին, վերակազմութեան, ամէն բանին մէջ կ’ուզեմ ըլլալ: Ահա՛ իմ ինքնութիւնս:

Ուշագրավ է, որ այդ թեմային անդրադարձան նաև թուրքական մամուլի որոշ ներկայացուցիչներ, որոնց հոդվածները անմիջապես տեղ էին գտնում «Ակօս»-ի էջերում: Այսպես, թուրքական «Սաբահ» թերթի մարտի 20-ի համարում լույս տեսավ լրագրող Հընջալ Ուլուչի հոդվածը. «Հայերը այս երկրին հայրենակիցները, այս ազգին, թուրք ժողովուրդին մէկ մասնիկը չե՞ն միթէ… Այս մարդիկ, որոնք գլխաւորութեամբ Հայաստանի՝ աշխարհի գրեթէ բոլոր երկիրներուն մէջ ազգականներ ունենալով՝ տէր են իրենց համար որեւէ հայրենիք մը ընտրելու, Թուրքիա չե՞ն բնակիր իբրեւ իրենց հարազատ հայրենիքը… Գիտէ՞ք այսօր թէ մեր շրթներէն անպակաս, ամէն առթիւ մեծ հաճոյքով երգուած սքանչելի երգերէն քանին «Հայու սերմ»-երու ստեղծագործութիւններն են»: Հեղինակը նաև փաստում է, որ թուրքերը Սուլեյմանիեներ, Սելիմիեներ մզկիթների մասին, որոնք ամբողջ աշխարհն այցելում է հիացմունքով, հպարտությամբ ասում են՝ «մերն է»,  սակայն իրականում դրանք հայերն են կառուցել:

Թուրքական «Յենի Յուզյըլ» թերթում տպագրվում է Յաղմուր Աթսըզի «Ես իր անունով ներողութիւն կը խնդրեմ» խորագիրը կրող հոդվածը, որտեղ նա նշում է. «Հրամանատարուհի Մէրալ Ագշէնէր իր խելքովը Աբօն նախատած ըլլալու համար գործածեր է «Հայու սերմ» ասութիւնը: Ես կ’անգիտանամ իրեն ինչի՞ սերմ ըլլալը, չեմ ալ ուզեր գիտնալ: Նման անարգ վերաբերում մը նողկանքով կը պարսաւեմ, քանի որ ան միեւնոյն ատեն մարդկային յանցանք մըն է: Այս նախատական խօսքերուն համար անոր հաշուոյն ներողութիւն կը խնդրեմ բոլոր Հայ հայրենակիցներէն…»:

Էլինա Միրզոյան

Բ.գ.թ., թուրքագետ, սփյուռքագետ, բանասեր, Հայոց Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի աշխատակից