ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի ընդունած մարդու իրավունքների խախատումները կանխարգելելու մասին A/HRC/RES/45/31 բանաձևի համաձայն՝ մենք պահանջում ենք, որպեսզի դուք Լաչինի միջանցքի շրջափակման և Լեռնային Ղարաբաղի ազգությամբ հայ բնակչության առջև ծառացած շարունակական սպառնալիքի հարցը ներկայացնեք ՄԱԿ-ի բոլոր համապատասխան կառույցների ուշադրությանը։ Մենք պահանջում ենք, որպեսզի 1991 թվականի ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 46/59 բանաձևով ընդունված փաստահավաքության մասին հռչակագրի համաձայն, անհապաղ ձեռնարկեք փաստահավաք առաքելություն՝ մշտադիտարկելու համար կյանքի, սննդի, առողջապահության, կրթության, խաղաղության, բավարար կենսամակարդակի, տեղաշարժի ազատության, ինչպես նաև քաղաքացիական, սոցիալական, տնտեսական և մշակութային իրավունքների վտանգվածությունը։

Անհապաղ միջամտության մասին դիմում ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտեռեշին

Հարգելի պարոն Գուտեռեշ,

Քաղաքացիական հասարակության ներքոստորագրյալ կազմակերպությունները կոչով դիմում են Ձեզ պայմանավորված Լեռնային Ղարաբաղում (Արցախում) Լաչինի միջանցքի ամբողջական շրջափակման արդյունքում մարդու իրավունքների շուրջ ստեղծված արտակարգ իրավիճակով։ Այս իրավիճակը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ էթնիկ զտման բացահայտ փորձ, քանի որ Լաչինի միջանցքը Լեռնային Ղարաբաղում (Արցախում) բնակվող հայ բնակչությանը Հայաստանի Հանրապետության, այդ թվում՝ արտաքին աշխարհի հետ կապող միակ փրկօղակն է։

ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի ընդունած մարդու իրավունքների խախատումները կանխարգելելու մասին A/HRC/RES/45/31 բանաձևի համաձայն՝ մենք պահանջում ենք, որպեսզի դուք Լաչինի միջանցքի շրջափակման և Լեռնային Ղարաբաղի ազգությամբ հայ բնակչության առջև ծառացած շարունակական սպառնալիքի հարցը ներկայացնեք ՄԱԿ-ի բոլոր համապատասխան կառույցների ուշադրությանը։ Մենք պահանջում ենք, որպեսզի 1991 թվականի ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 46/59 բանաձևով ընդունված փաստահավաքության մասին հռչակագրի համաձայն, անհապաղ ձեռնարկեք փաստահավաք առաքելություն՝ մշտադիտարկելու համար կյանքի, սննդի, առողջապահության, կրթության, խաղաղության, բավարար կենսամակարդակի, տեղաշարժի ազատության, ինչպես նաև քաղաքացիական, սոցիալական, տնտեսական և մշակութային իրավունքների վտանգվածությունը։

2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից ի վեր, Լաչինի միջանցքի շրջափակման արդյունքում, Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը պաշարման մեջ է։ Առաջին, ճանապարհի Շուշի քաղաքին հարակից հատվածը շրջափակվեց Ադրբեջանի կառավարության կողմից հովանավորվող կեղծ բնապահպանների կողմից, որոնք հանքարդույնաբերության դեմ ցույցերի անվան տակ խոչընդոտում էին մարդկանց և տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժը լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև։ Բացառություն էին կազմում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի (ԿԽՄԿ) և ռուս խաղաղապահների մեքենաները[1]։ Բնապահպաններին ավելի ուշ եկան փոխարինելու Ադրբեջանի զինված ուժերը։ 2023 թվականի ապրիլի 23-ին, Ադրբեջանի կառավարությունը Հայաստանը Ադրբեջանից բաժանող Հաքարի գետ վրայով անցնող կամրջի եզրին՝ իր հատվածում տեղադրեց անցակետ[2]։

Հարկ է նշել, որ ցանկացած անցակետ կամ ադրբեջանական ներկայություն անմիջական սպառնալիք է միջանցքով Հայաստան եկող կամ Լեռնային Ղարաբաղ գնացող հայերի անվտանգությանը, քանի որ անցած երկու տարիների փորձառությամբ պայմանավորված առկա է առևանգման, սպանության, ձերբակալության, ֆիզիկական կամ հոգեբանական կտտանքների ենթարկվելու հիմնավոր վախ։ Այս վախերը փաստացի անհնարին են դարձնում տեղաբնիկների անվտանգությունը, հիմնարար իրավունքների և ազատությունների գործադրումը, զարգացումն ու ինքնաիրացումը։

2023 թվականի հունիսի 15-ից ի վեր, Ադրբեջանը ամբողջովին արգելեց մարդասիրական փոխադրումները երկու ուղղությամբ՝ կոպտորեն խախտելով Լաչինի միջանցքով անվտանգ և անխոչընդոտ անցումն ապահովելու 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին ստորագրված Եռակողմ հայտարարությամբ ստանձնած իր պարտավորությունը։ Ադրբեջանը նաև անտեսում է 2023 թվականի փետրվարի 22-ին Արդարադատության միջազգային դատարանի (ICJ) որոշումը[3]:

© The Economist

Լեռնային Ղարաբաղի հայերը շրջափակված են Ադրբեջանի կողմից

215 օրից ավելի պաշարման մեջ գտնվող Լեռնային Ղարաբաղի տեղաբնիկ հայերի իրավունքները համակարգված խախտվում են, որպեսզի ստեղծվեն անտանելի պայմաններ ու Ադրբեջանի կողմից ակնհայտ էթնիկ զտումների դրդապատճառներով դուրս մղեն իրենց այդ տարածքից։ Մեկը մյուսով պայմանավորված խախտումների հետևանքներն ուժգնանում են և ներառում են ներքոնշյալները․

● Կյանքի իրավունքը՝ մինչ հրադարարի խախտումները, հարձակումները, խաղաղ բնակիչների, բնակելի տների, դպրոցների ուղղությամբ կրակոցները, առևանգումներն հաճախակի նախորդում են Ադրբեջանի կողմից տարածվող ապատեղեկատվությանը, այնպիսի տպավորություն է ձևավորվում, կարծես հրադարարը խախտողները հայերն են;

● Մարդկանց և տրասպորտային միջոցների տեղաշարժի ազատությունը, որը բացառությամբ քչաթիվ արտակարգ դեպքերի, ամբողջությամբ արգելված է Լեռնային Ղարաբաղից և դեպի Լեռնային Ղարաբաղ, այդ թվում նաև խաթարել է հանրային տրանսորտի և մասնավոր փոխադրամիջոնցերի տեղաշարժը վառելիքի պակասի պատճառով, ինչն իր հերթին բացասապես է ազդել առողջապահության, կրթության, տնտեսական զարգացման և այլնի վրա;

● Բավարար կենսամակարդակը, որը պայմանավորված է շրջափակման 215 օրերից 100-ից ավելի օր ձգվող գազի պարբերական անջատումներով, էլեկտրաէներգիայի պակասով ու օրական 6 ժամ ջգվող պարբերական անջատումներով, հեռահաղորդակցության վատ որակով ու տեղեկատվության հասանելիության խնդիրներով, 2020 թվականին պատերազմի արդյունքում տեղահանվածների համար տների կառուցումն ավարտելու համար պահանջվող շինանյութի բացակայությամբ;

● Սննդի և ջրի հասանելիությունը, քանի որ գյուղացիները չեն կարողանում մշակել իրենց հողատարածքները և կերակրել իրենց անասուններին՝ հաշվի առնելով ադրբեջանցի զինվորականների հաճախակի կրակոցները, որոնք նաև վնասում են գյուղտեխնիկան և գողանում անասունները։ Սարսանգի ջրամբարը[4] չորանում է և հասել է կրիտիկական մակարդակի, ջրի պակասը չլրացնելու պատճառով, ինչը չի ապահովում մարդկանց գոյատևման համար անհարժեշտ էլեկտրաէներգիան;

● Բնապահպանական իրավունքները, որոնք պայմանավորված են դեգրադացվող Սարսանգի ջրամբարից շրջակայքի ուտելի բույսերի, ձկնային ռեսուրսների և ոռոգելի հողերի կախվածությամբ;

● Ֆիզիկական առողջության իրավունքը, որը հաշվի առնելով թերսնումը, դեղորայքի, հիգիենայի պարագաների, հագուստի և բժշկական ծառայությունների հասանելիության պակասը պայմանավորված այս շրջանում ավելի քան 1400 ծայրահեղ ծանր վիճակում գտնվող հիվանդների անհետաձգելի վիրահատության չեղարկմամբ և ԿԽՄԿ-ի կողմից պատշաճ բուժօգնություն ստանալու նպատակով միայն մի քանի հիվանդի Հայաստան տեղափոխմամբ, բարձր սթրեսի ու շրջափակման պայմաններում հավասարակշռված սննդակարգի հնարավորությունից զրկված հղի կանանց շրջանում վաղ հղիության փուլում միայն անցած ամսվա ընթացքում գրանցված եռապակտված վիժումների թվով;

● Կրթության իրավունքը, որը էլեկտրաէներգիայի և ինտերնետի, ինչպես նաև վառելիքի բացակայության պայմաններում հատկապես խորացրել է վատթար վիճակը գյուղաբնակ երեխաների համար, որոնք ստիպված են երկար ճանապարհ անցնել դպրոց հաճախելու համար;

● Մշակութային և կրոնական իրավունքները, բնիկ հայկական մշակույթի հետքերը տարածաշրջանից հեռացնելու նպատակով պայմանավորված, վաղ քրիստոնեական շրջանի պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացմամբ կամ Ադրբեջանի կողմից դրանց վերափոխումներով;

● Տնտեսական և սոցիալական իրավունքները, անհրաժեշտ ապրանքների ներկրման անհնարինությամբ, էլեկտրաէներգիայի և գազի սակավությամբ պայմանավորված, 860 տնտեսվարող սուբյեկտների գործունեության դադարեցմամբ և դրա արդյունքում շուրջ 11000 մարդու գործազրկությամբ ու եկամտի[5] կորուստով, ինչպես նաև գյուղացիների կողմից հավաքված բերքը քաղաք տեղափոխելու անկարողությամբ;

● Հոգեկան առողջության իրավունքը, Ադրբեջանի ղեկավարության մշտական ռազմատենչ սպառնալիքների զուգակցումը շրջափակման և սովամահության միջոցով մարդկանց կամքը կոտրելու փորձով, աշխատանքի հնարավորությունների բացակայությամբ, տնտեսական և սոցիալական անգործությամբ, անապահով և անորոշ վիճակով, ինչպես նաև պահվող և շարունակաբար խոշտանգվող 35 գերիների, այդ թվում՝ քաղաքացիական անձանց միջոցով ադրբեջանական զինուժի կողմից հայերի նկատմամբ գործադրվող ահաբեկչությամբ պայամանվորված։

Վերոնշյալները Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության կենցաղը խաթարելոնւ, կյանքի անտանելի պայմաններից դրդված հայրենիքը լքելուն հակող Ադրբեջանի ռազմավարության մասն են կազմում, որը ի վերջո էթնիկ զտումների վարվող քաղաքականություն է։

2021 թվականին, ՄԱԿ-ի գլխավոր դատական մարմինը՝ Արդարադատության միջազգային դատարանը ժամանակավոր միջոց կիրառելու մասին որոշում ընդունեց առ այն, որ Ադրբեջանի Հանրապետությունը պետք է «ձեռնարկի բոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ կանխելու քաղաքացիությամբ կամ ազգությամբ հայ անձանց նկատմամբ ռասայական ատելության և խտրականության հրահրումը և խթանումը, այդ թվում՝ իր պաշտոնյաների և պետական հաստատությունների կողմից[6]»։ 2022 թվականի օգոստոսին, In August 2022, ՄԱԿ-ի ռասայական խտրականության վերացման կոմիտեն (CERD) հրապարակեց Ադրբեջանաի վերաբերյալ իր եզրակացությունները, որտեղ հաստատեց Ադրբեջանի հարկադրանքի մարտավարությունը և Հայաստանի դեմ ուղղված ատելության ու թշնամանքի հռետորաբանությունը, նշելով որ «Կոմիտեն խորապես մտահոգված է ադրբեջանական զինուժի կողմից ռազմագերիների և քաղաքացիությամբ կամ ազգությամբ հայ այլ պաշտպանված անձանց նկատմամբ գորադրվող մարդու իրավունքների կոպիտ խախատումների մասին պնդումներով[7]»։ 2023 թվականի փետրվարին, ICJ-ը որոշում ընդունեց, Ադրբեջանից պահանջելով, որ CERD-ի պարտավորությունների լույսի ներքո Ադրբեջանը կիրառի իր տնօրինության տակ առկա բոլոր միջոցները՝ ապահովելու համար մարդկանց, փոխադրամիջոցների, բեռնափոխադրողների անխոչընդոտ տեղաշարժը Լաչինի միջանցքով։[8]

Լեռնային Ղարաբաղի հայերի առջև ծառացած վտանգավոր հանգամանքների մասին համապարփակ նկարագրությունը ուրվագծված է 2020,[9] 2021,[10] և 2022[11] թվականներին հայկական քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների կողմից մշակված «Հակահայկական այլատյացությունը և ռասիզմը Ադրբեջանում» զեկույցներում։

Հակամարտության կայուն և խաղաղ կարգավորման գործում տարբեր միջազգային դերակատարների օժանդակությամբ ընթացող քաղաքական բանակցությունների կարևորությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև անթերագնահատելի է։ Այնուամենայնիվ, Լեռնային Ղարաբաղում ապրող ժողովրդի համար, սովից և հումանիտար աղետից մահանալու անմիջական սպառնալիքը, իրավիճակը դարձնում է սարսափելի։ Հետևաբար, հրատապ է այս մարդասիրական աղետը կանխելու համար միջազգային արագ և վճռական արձագանքը։

Նկատի ունենալով նման աղետները կանխելու ՄԱԿ-ի ավելի համընդգրկուն մանդատն ու պատասխանատվությունը՝ մենք շտապ քայլեր ձեռնարկելու կոչ ենք անում ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին։

Մենք հորդորում ենք Ձեզ՝

• Կոչով դիմել Ադրբեջանին արդյունավետ և տեսանելի քայլեր ձեռնարկել՝ ապահովելու համար Արդարադատության միջազգային դատարանի կողմից 2022 թվականի դեմտեբերի և 2023 թվականի փետրվարի որոշումների անհապաղ կատարումը;
• Դիտարկել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գծով ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցչի նշանակման հարցը՝ հաշվի առնելով հումանիտար աղետը;
• Հարկավորել ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակին և ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների համապատասխան մեխանիզմներին, առանց հապաղման զեկուցել Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ մարդու իրավունքների, մարդասիրական և մարդու անվտանգության իրավիճակի վերաբերյալ՝ զեկուցման համար ներառելով ստորև նշված հատուկ խորհրդականներին և հատուկ զեկուցողներին՝
• Ցեղասպանության կանխարգելման հարցերով հատուկ խորհրդական,
• Ռասիզմի, ռասայական խտրականության, այլատյացության և հարակից անհանդուրժողականության ժամանակակից ձևերի հատուկ զեկուցող,
• Անվտանգ խմելու ջրի և սանիտարական մաքրման մարդու իրավունքի հատուկ զեկուցող,
• Զարգացման իրավունքի հարցերով հատուկ զեկուցող,
• Սննդի իրավունքի հարցով հատուկ զեկուցող,
• Կրթության իրավունքի հատուկ զեկուցող,
• Մշակութային իրավունքների հարցերով հատուկ զեկուցող,
• Փոքրամասնությունների հարցերով հատուկ զեկուցող,
• Բնիկ ժողովուրդների իրավունքների հարցերով հատուկ զեկուցող,
• ֆիզիկական և հոգեկան առողջության ամենաբարձր հասանելի չափանիշներից օգտելու յուրաքանչյուրի իրավունքի հարցերով հատուկ զեկուցող,
• Մարդու իրավունքների իրացման վրա միակողմանի հարկադրանքի միջոցների բացասական ազդեցության վերաբերյալ հատուկ զեկուցող,
• Անվտանգ, մաքուր, առողջ և կայուն միջավայրից օգտվելու հետ կապված մարդու իրավունքների պարտավորությունների հարցով հատուկ զեկուցող։

Ստորագրյալ կազմակերպություններ՝

Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն ՀԿ

Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամ

Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ

Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամ

Հանուն հավասար իրավունքների ՀԿ

Հանրային լրագրության ակումբ ՀԿ

Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբ.

«Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» ՀԿ

Կանանց աջակցման կենտրոն ՀԿ

Letter to UN Secretary General_AM

[1] CNN, 12 հունվարի, 2023թ․, https://edition.cnn.com/2023/01/12/europe/armenia-azerbaijan-nagorno-karabakh-lachin-intl/index.html
[2]Ադրբեջանը անցակետ կառուցելու նպատակով փակեց Լաչինի միջանցքը, 24 ապրիլի,թ 2023, https://oc-media.org/azerbaijan-closes-lachin-corridor-to-install-checkpoint.
[3] Արդարադատության միջազգային դատարան, Ժամանակավոր միջոց կիրառելու պահանջի մասին որոշում (Order on the Request for the Indication of Provisional Measures), 22 փետրվարի, 2023թ․, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20230222-ORD-01-00-EN.pdf .
[4]Սարսանգի ջրամբարը ցամաքել է, 5 մայիսի, 2023թ․, https://news.am/arm/videos/61229.html .
[5] Նույն տեղում
[6] Արդարադատության միջազգային դատարան (2021, դեկտեմբեր 7). Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին միջազգային կոնվենցիայի կիրառումը (Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի): Որոշում. https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20211207-ORD-01-00-EN.pdf .
[7] ՄԱԿ-ի ռասայական խտրականության վերացման կոմիտեն հրապարակում է Ադրբեջանի, Բենինի, Նիկարագուայի, Սլովակիայի, Սուրինամի, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների և Զիմբաբվեի վերաբերյալ արդյունքները. (2022, օգոստոս 30). ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակ. https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/08/un-committee-elimination-racial-discrimination-publishes-findings-azerbaijan.
[8] Արդարադատության միջազգային դատարան, Ժամանակավոր միջոցների կիրառման պահանջի մասին որոշում, 22 փետրվարի 2023թ, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20230222-ORD-01-00-EN.pdf .
[9] ԹԻՀԿ և մյուսներ, զեկույց, Մարդատյացությունը Ադրբեջանում, 2020, թ․https://www.transparency.am/hy/publication/pdf/235/1340
[10] ԹԻՀԿ և մյուսներ, զեկույց, Այլատյացությունը և ռասիզմը Ադրբեջանում, 2021թ․ https://www.transparency.am/hy/publication/pdf/266/9583
[11] ԹԻՀԿ և մյուսներ, զեկույց, Այլատյացությունը և ռասիզմը Ադրբեջանում, 2022թ․, https://www.transparency.am/hy/publication/pdf/335/10619

Հայտարարությունը՝ transparency.am կայքից։

Request for Urgent Intervention by the United Nations Secretary-General

25.07.2023

To: António Guterres, United Nations Secretary-General

Dear Mr. Guterres,

The undersigned civil society organizations call for your intervention in relation to the human rights emergency in Nagorno-Karabakh (Artsakh) caused by the total blockade of the Lachin corridor – the only lifeline that connects the local Armenian people to the Republic of Armenia as well as to the outside world, with an apparent intent of ethnic cleansing.

In line with Human Rights Council’s resolution A/HRC/RES/45/31 on the prevention of human rights violations, we request that you bring the issue of blockade of Lachin corridor and the ongoing threat to Armenian population in Nagorno-Karabakh to the attention of United Nations’ relevant institutions. We request, in accordance with the 1991 Declaration on UN Fact-Finding adopted by the General Assembly and endorsed in General Assembly resolution 46/59, to initiate an urgent fact-finding mission to the region to monitor the threatened rights to life, food, health, education, peace, adequate standard of living, freedom of movement as well as a range of other civic, social, economic and cultural rights.

Since 12 December 2022, Nagorno-Karabakh people have been under siege because of the blockade of the Lachin Corridor. First, the section of the road by town of Shushi was blocked by fake environmental activists sponsored by the Azerbaijani government, who under the pretext of demonstrations against the mining industry were obstructing any passage of people and vehicles between Armenia and Nagorno-Karabakh with the exception of cars of the International Committee of Red Cross (ICRC) and the Russian peacekeeping contingent.[1] Later the protests were replaced by the armed forces of Azerbaijan. On 23 April 2023, the Azerbaijani government installed an official checkpoint on the end of the bridge over the Hakari River that separates Armenia and Azerbaijan.[2]

It is worth mentioning that any checkpoint or presence by Azerbaijani armed forces poses an imminent threat to the security of Armenians passing through the corridor either to or from Nagorno-Karabakh given the fear of being kidnapped, murdered, imprisoned, physically or psychologically tortured, as proved in the last two years. Such fears make it practically impossible for the local indigenous people to enjoy any safety, to exercise their fundamental rights and freedoms, to develop and to self-actualize.

Since 15 June 2023, Azerbaijan completely banned all kinds of humanitarian transportation in both ways blatantly violating its obligation towards ensuring the safe and unhindered passage through the Lachin corridor under the Trilateral Statement of 9 November 2020. Azerbaijan also disregarded the Order of the International Court of Justice (ICJ) of 22 February 2023. [3]

© The Economist (the transport communication added on the map by DDF)

The Armenians of Nagorno-Karabakh have been blockaded by Azerbaijan

For more than 215 days under siege, the rights of indigenous Armenian people in Nagorno-Karabakh are systematically violated to create unbearable conditions for them to leave the area, with apparent ethnic cleansing motives demonstrated by Azerbaijan. Violations are mutually reinforcing and relate to the following:

● right to life, whereas there are frequent ceasefire breaches by the Azerbaijani military, attacks, shootings in the direction of civilians, houses and schools, kidnapping, usually preceded by disinformation by Azerbaijan as if Armenians are the ones violating the ceasefire;

● freedom of movement of people and vehicles, completely banned from and to Nagorno-Karabakh with minor emergency exceptions; it is also disrupted inside the territory of Nagorno-Karabakh both for public transport and private cars caused by the lack of fuel, which affects any other activities related to the healthcare, education, economic development, etc.;

● adequate standard of living, given the constant cuts of gas (for more than 100 days in 215 days period),[4] shortage and rolling blackouts of electricity (for 6 hours per day), poor tele-communication and access to information; lack of construction materials to complete the building of houses for persons displaced by war in 2020.

● access to food and water, as villagers are not able to cultivate their farmland nor feed their cattle given the frequent shootings by the Azerbaijani military, who also damage the agricultural equipment and steal the cattle; the major Sarsang reservoir[5] dries up and has reached a critical level making it unable to compensate for water shortages and provide any more electricity necessary for the people’s survival;

● environmental rights, given the degradation around Sarsang reservoir as the adjacent areas rely on the water from the reservoir for edible herbs, fish resources and irrigation of agricultural lands;

● right to physical health, given the malnutrition, shortage of medication, products of hygiene, clothing and access to medical services, whereas more than 1400 surgeries have been canceled[6]; only a few patients in a critical state have been transferred by ICRC to the hospitals in Armenia for getting due treatment; the number of early-stage miscarriages has nearly tripled in the past month due to high stress among pregnant women and inability to access a balanced diet amid the blockade;

● right to education, given the lack of electricity and internet as well as fuel, whereas the situation is particularly exacerbated for children in villages who must travel long distances to attend school;

● cultural and religious rights, given the destruction of the historical-cultural heritage of early Christian period or their alterations by Azerbaijan aimed at removal of traces of the indigenous Armenian culture from the region;

● economic and social rights, given that 860 business entities have ceased their activities due to the impossibility of importing the necessary goods, and shortage of electricity and gas; about 11,000 people have lost their jobs and sources of income;[7] villagers are not able to transport their harvest to the towns;

● right to mental health, given Azerbaijani leadership’s constant belligerent threats, along with the blockade and attempts to break the people’s will by starvation, lack of job opportunities, economic and social inactivity, insecurity and uncertainty, as well as Azerbaijani military’s continuous terror against Armenians, holding and torturing 35 PoWs, including civilians.

The above mentioned are part of Azerbaijan’s broader strategy aimed at removing the Armenian population from Nagorno-Karabakh, disrupting their livelihood, and creating intolerable conditions to compel them to abandon their homeland, ultimately pursuing a policy of ethnic cleansing.

In December 2021, the principal judicial organ of the UN – the International Court of Justice (ICJ) passed an order of provisional measures, stating that Republic of Azerbaijan must “Take all necessary measures to prevent the incitement and promotion of racial hatred and discrimination, including by its officials and public institutions, targeted at persons of Armenian national or ethnic origin.”[8] In August 2022, the UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination (CERD) published its findings on Azerbaijan, where it confirmed Azerbaijan’s coercive tactics and its hateful and antagonistic rhetoric towards Armenia, and stated that the Committee is “deeply concerned about allegations of grave human rights violations committed by the Azerbaijani military forces against prisoners of war and other protected persons of Armenian ethnic or national origin.”[9] In February 2023, ICJ passed another order demanding that Azerbaijan shall, in accordance with its obligations under CERD, take all measures at its disposal to ensure unimpeded movement of persons, vehicles and cargo along the Lachin Corridor in both directions.[10]

The comprehensive depiction of the perilous circumstances confronting Armenians in Nagorno-Karabakh is outlined in the 2020,[11] 2021,[12] and 2022[13] reports on Anti-Armenian Xenophobia and Racism in Azerbaijan, compiled by Armenian civil society organizations.

The importance of political negotiations between Armenia and Azerbaijan, facilitated by various international actors, cannot be understated in reaching a lasting and peaceful resolution to the conflict. However, the situation in Nagorno-Karabakh is dire, with its people facing the imminent threat of dying from starvation and a humanitarian catastrophe. Therefore, a prompt and resolute international response is imperative to prevent this humanitarian disaster.

Considering the broader mandate and responsibility of the United Nations to prevent such catastrophes, we urgently call for action from the UN Secretary-General.

We urge you to:

– Call upon Azerbaijan to take efficient and visible steps to ensure the immediate implementation of the December 2022 and February 2023 orders issued by the International Court of Justice;

– Consider appointing Secretary General’s Special Representative on the Nagorno-Karabakh conflict given the ongoing humanitarian disaster;

– Urge OHCHR and all relevant UN human rights mechanisms – including Special Advisors and Special Rapporteurs mentioned below – to produce urgent reports on the human rights, humanitarian, and human security situation around Nagorno-Karabakh:

– Special Adviser on genocide prevention

– Special Rapporteur on contemporary forms of racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance

– Special Rapporteur on human right to safe drinking water and sanitation

– Special Rapporteur on right to development

– Special Rapporteur on right to food

– Special Rapporteur on right to education

– Special Rapporteur on cultural rights

– Special Rapporteur on minority issues

– Special Rapporteur on rights of indigenous peoples

– Special Rapporteur on right to everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health

– Special Rapporteur on the negative impact of unilateral coercive measures on the enjoyment of human rights

– Special Rapporteur on the issue of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment

Signed by:

Transparency International Anti-Corruption Center NGO

Democracy Development Foundation 

Helsinki Citizens’ Assembly Vanadzor

Protection of Rights without Borders NGO

Law Development and Protection Foundation

For Equal Rights NGO

Public Journalism Club NGO

Journalists Club “Asparez”

Union of Informed Citizens NGO

Women’s Support CenterLetter to UN Secretary General_EN

[1] CNN, 12 January 2023, https://edition.cnn.com/2023/01/12/europe/armenia-azerbaijan-nagorno-karabakh-lachin-intl/index.html 
[2]Azerbaijan closes Lachin Corridor to install checkpoint, 24 April 2023, https://oc-media.org/azerbaijan-closes-lachin-corridor-to-install-checkpoint. 
[3] International Court of Justice, Order on the Request for the Indication of Provisional Measures, 22 February 2023, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20230222-ORD-01-00-EN.pdf .
[4]Azerbaijan again cuts off natural gas supplies to Karabakh, 22 March 2023, https://arka.am/en/news/politics/azerbaijan_again_cuts_off_natural_gas_supplies_to_karabakh, NK infocenter on Facebook, 22 March 2023, https://www.facebook.com/ArtsakhInformation/posts/524309106552547 .
[5]Sarsang reservoir has dried up, 5 May, 2023, https://news.am/arm/videos/61229.html . 
[6] Report on the violations of individual and collective human rights as a Result of Azerbaijan’s Blockade of Artsakh (Nagorno-Karabakh), Six Months of Blockade,12 June 2023, https://artsakhombuds.am/en/document/1028 
[7] Ibid 
[8] International Court of Justice (2021, December 7). Application of the International Convention on the Elimination

of All Forms of Racial Discrimination (Armenia V. Azerbaijan): Order. https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20211207-ORD-01-00-EN.pdf . 
[9] UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination publishes findings on Azerbaijan, Benin, Nicaragua, Slovakia, Suriname, United States of America and Zimbabwe. (2022, August 30). UN Human Rights Office of the High Commissioner. https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/08/un-committee-elimination-racial-discrimination-publishes-findings-azerbaijan. 
[10] International Court of Justice, Order on the Request for the Indication of Provisional Measures, 22 February 2023, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20230222-ORD-01-00-EN.pdf .
[11] Transparency International Anticorruption Center et al, Report, Xenophobia in Azerbaijan 2020, https://www.transparency.am/hy/publication/pdf/235/1340 
[12] Transparency International Anticorruption Center et al, Report, Anti-Armenian Xenophobia and Racism in Azerbaijan 2021, https://www.transparency.am/hy/publication/pdf/266/9583 
[13] Transparency International Anticorruption Center et al,Report, Anti-Armenian Xenophobia and Racism in Azerbaijan 2022, https://www.transparency.am/hy/publication/pdf/335/10619