(Մաս 5-րդ)
Փորձել գտնել ձեւ մը, ելակէտ մը, որ սփիւռքի նորահաս սերունդը (ոչ միայն) կարելի ըլլայ միեւնոյն նպատակի ու տեսլանակի շուրջ միաւորելու, համախմբելու եւ զայն մշտատեւ յարաբերութեան, հաղորդակցութեան մէջ դնելու հայ կեանքին հետ, կաթիլ-կաթիլ ծանօթացնելու անոր մեր պատմութենէն որոշ տուեալներ, մերթընդմերթ ներկայացնելու անոր մեր ազգային արժէհամակարգը:
Միհրան Քիւրտօղլեան
ԱՌԱՋԱՐԿ
«Նշմար»ներու այս շարքին հետեւողը բնականաբար պիտի կռահէ, թէ առաջարկս ինչ նպատակի պիտի յանգի: նախանախորդ՝ «նշմար»ին մէջ կ’ըսէի, թէ օտարախօս մեր նորահաս սերունդները տակաւին գիտակից են իրենց «երկակենցաղ» հանգամանքին , որուն սակայն՝ սահող ժամանակն ու շրջապատի պայմանները կը սպառնան, որ անոնց մէջ այդ գիտակցութիւնը տկարանայ ու հետզհետէ չքանայ՝ ի վնաս իրենց ազգային ծագումին: Այսինքն, տակաւին ունին անոնք իրար հարստացնող-ամբողջացնող օրինակ՝ հայու եւ ֆրանսացիի (տեղացիի) հայու եւ յոյնի (տեղացիի) զգացում: Ժամանակը կը սպառնայ, որ հայու զգացումը չքանայ: Նշմարած եմ, որ միշտ հայերէն խօսող ընտանիքներու մէջ իսկ, երբ հայրը կամ մայրը կը բարկանայ իր զաւկին կամ կարեւոր խորհուրդ մը կու տայ անոր, կը դիմէ տեղական լեզուին, որովհետեւ գիտէ, թէ այդ լեզուն է ազդեցիկն ու ներգործողը իր զաւկին վրայ: Ով գիտէ, թերեւս նո’յնն է ազդեցիկը նաեւ ծնողքին համար: (Հիմա, հայախօս մեծ հայր-մայրերը հազուագիւտ են, գրեթէ չեն մնացած): Եզրակացութիւն.
- Ազգային ինքնութիւնը կաղապարուած հասկացութիւն չէ, այլ չաւարտուող ընթացքով կազմաւորում է, որ պայմանաւորուած է ազգի պատմութեամբ, արժէհամակարգով, ներկայ տագնապներով եւ ապագայի տեսլականներով ու նպատակներով: Կասկած չկայ, որ ինքնութեան մշակումին մէջ հիմնական ազդակը լեզուն է : Այսքանը գիտենք : Բոլորիս գիտցածը իրարու չշռայլենք եւ ըլլանք իրատես: Ընդունինք, որ հայակրթութեան մարզին մէջ մեր հասանելիութիւնը անմխիթար ըլլալու աստիճան սահմանափակ է: Սփիւռքի տարածքին մեր սերունդին ջախջախիչ մեծամասնութիւնը հայերէնի մակերեսային ճանաչողութիւն մը ունի կամ բնաւ չունի: Նոյնիսկ հայերէն գիտցողները իրարու հետ կը յարաբերին տեղական լեզուով: Արդեօք կրնա՞նք այս կացութիւնը շրջել: Անձնապէս դժուար թէ նման բան կարենամ երեւակայել:
- «Դատապարտուած» ենք ընդունելու, որ ամէն բանէ առաջ ու ետք լեզուն հաղորդակցելու միջոց է, յարաբերուելու գործիք է: Կարեւորը այն է , թէ սերունդը իր գործածած լեզուովը (անգլերէն, ֆրանսերէն, յունարէն կամ այլ) ի՞նչ երազի, ի՞նչ նպատակի, ինչպի՞սի տագնապներու , արժէքներու եւ տեսլականներու հետ կը հաղորդակցի, կը յարաբերի:
- Այսօրուան մարդերը մեծով պզտիկով կախարդուած են բջջիչայինով, ֆէյսպուքով, social media-ով, կարճ՝ համացանցով եւ ամբողջութեամբ կլանուած՝ անոնցմով: Ոչինչ կը հմայէ այնքան, որքան վերոյիշեալները: Համացանցով կը սփռուին նոյնիսկ աղօթքները, որոնք գերազանցապէս անձնական ու ներհայեցողութեամբ առ Աստուած ուղղուելու բնոյթը ունին:
Այս կը նշանակէ, թէ ներկայ ժամանակներու մէջ մեր նորահաս թէ մեծահասակ սերունդը միեւնոյն գաղափարներուն ու նպատակներուն շուրջ համախմբելու եւ զանոնք միաւորելու ամէնէն ազդու միջոց-գործիքակազմը համացանցն է, ուր բացակայ ենք մենք՝ մասնագիտական ծրագրով, համադրուած աշխատակարգով եւ սիստեմաթիք հետեւողականութեամբ: Փաստ է, թէ համացանցի միջոցով նոյնիսկ ամբոխներ ըմբոստութեան կը մղուին կամ պետական հարուածի փորձեր կը ձախողեցուին: Իմ կարծիքով, կազմակերպիչներն իսկ անակնկալի բերող հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի զանգուածային մասնակցութիւնները ամէնուր՝ արդիւնք էին սոսկական անհատներու կողմէ կատարուած համացանցային քարոզչութեան…:
ՆՊԱՏԱԿ. Փորձել գտնել ձեւ մը, ելակէտ մը, որ սփիւռքի նորահաս սերունդը (ոչ միայն) կարելի ըլլայ միեւնոյն նպատակի ու տեսլանակի շուրջ միաւորելու, համախմբելու եւ զայն մշտատեւ յարաբերութեան, հաղորդակցութեան մէջ դնելու հայ կեանքին հետ, կաթիլ-կաթիլ ծանօթացնելու անոր մեր պատմութենէն որոշ տուեալներ, մերթընդմերթ ներկայացնելու անոր մեր ազգային արժէհամակարգը, մեր տագնապները, մեծ ու փոքր մեր նպատակները, ապագայի մեր տեսլականները եւայլն, որպէսզի օտարացող սերունդին մէջ քայլ առ քայլ մշակուի ազգային ինքնութիւն, գիտակցութիւն, ազգին հանդէպ որոշ յանձնառութիւն:ԱՌԱՋԱՐԿԻ ՆԱԽԱԳԻԾ.Ա. ՄԻՋՈՑ ՈՒ ԳՈՐԾԻՔԱԿԱԶՄ. - Ընկերային ցանցեր, (social media), internet, բջիջային հեռախօս, 2. Տեղական լեզուով (անգլ., ֆրանսերէն, յունարէն եւայլն) գրուած կարճ ծաւալով գրութիւններ (text)եր եւ անոր հայերէնը՝ կցուած:
Բ. ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԽՈՒՄԲ՝ ԵՐԿՈՒ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐՈՎ՝
1.Կեդրոնական գրասենեակ կամ յանձնաժողով ՝ որեւէ երկրի մէջ: (մնայուն):
Գրասենեակը կամ յանձնաժողովը պիտի բաղկանայ. ա) ընկերային ցանցերու միջոցաւ անուղղակի, կը կրկպեմ՝ անուղղակի քարոզչութիւն կատարելու հմուտ մասնագէտ(ներ)է , բ) փորձառու տարիքային մանկավարժ-հոգեբան(ներ)է, գ) մեր պատմութեան, ազգային արժէահամակարգին, մեր անմիջական ու հեռահար նպատակներուն եւ տեսլականներուն, ինչպէս նաեւ հայ կեանքին ու մեր տագնապներուն հաղորդ անձ(եր)է:
Կեդրոնական գրասենեակը կը պատրաստէ միշտ նորովի կարճ պարբերութիւններով յատուկ text-եր, առանձնաբար ՝ երեց պատանիներու, երիտասարդներու եւ միջին տարիքի մարդոց յարմար, նպատակ ունենալով զանոնք յարաբերութեան մէջ դնելու ազգին ու ազգայինին հետ:
Պատրաստուած գրութիւնները կ’ուղարկուին գաղութային գրասենեակներուն:
2.Գաղութային գրասենեակներ. (մնայուն)
Ամէն հայագաղութ կ’ունենայ իր գրասենեակը, որ՝ ա) նախ կը կեդրոնացնէ գաղութի երեց պատանիներու, երիտասարդներու, միջին տարիքի բոլոր հայերուն բջիջային (սելիւլեր) հեռախօսի թիւերը եւ ե-հասցէները: (այս աշխատանքը դժուար բաժինն է , որուն կրնան օգտակար ըլլալ ծխատէր քահանաները…): բ) կեդրոնական գրասենեակէն ստացուած գրութիւնները կը վերածէ երկրի տեղական լեզուին, բնականաբար նաեւ հայերէնի եւ անոնցմով յաճախակի «յարձակումներ» կը գործէ բջիջայինի թիւերուն եւ ե-հասցէներուն վրայ: գ) Երբեմն առիթներ կը ստեղծէ եւ պատանիներէ ու երիտասարդներէ կազմուած զատ-զատ խմբակներ կը հրաւիրէ պարբերական հանդիպումներու՝ օգտակարն ու հաճելին միախառնուած յայտագրով մը:
Վերջաբան.
Այս առաջարկին իրագործումը անկարելի համարող անձերն ու մարմինները կամ լիովին չեն հասկցած զայն (ինչուն) կամ չեն ճանչնար սփիւռքի կարողականութիւնը եւ կամ՝ ամբողջովին սպառած են այլեւս, անկարող՝ որեւէ նոր գործի: Վստահ, որ անկարելի չէ առաջարկին իրագործումը սփիւռքին ու անոր հայագաղութներուն համար, որոնք կը պահեն առաջնորդարաններ ու եկեղեցիներ, դպրոցներ ու ակումբներ, մամուլ ու ազգային նպատակով տարբեր-տարբեր գրասենեակներ: Այդ բոլորի կողքին ու զուգահեռ, առաջարկուածը նոր պատուհան մը բանալն է կորսուող սերունդին համար , որու փրկութիւնը հրամայական կը դարձնէ նոր միջոցներու փնտռտուքը, որպէսզի կարելիի սահմաններուն մէջ առաւելագոյն ճիգեր ի գործ դրուին՝ նոյնիսկ եթէ նուազագոյն արդիւնք պիտի ստացուի անոնցմէ: Կը մնայ, որ չյամենանք շռայլ բանաձեւումներու խաբուսիկ հմայքին վրայ :
Ծանօթ.– 1. Այս առաջարկէս ետք, կրկին ու շեշտակի ընդգծեմ, որ հայակրթութիւնը եւ հայերէն լեզուն մեզի համար կեանքի չափ կարեւո’ր են ու մնայո’ւն նպատակ: Վերջին հաշուով, անոնցմով զինուածներն են, որ ազգայինով կը տագնապին ու սերունդի փրկութեամբ կը մտահոգուին…:
Աթէնք, 14-12-23 (շար.5 եւ վերջ)