Մաս երրորդ(վերջին)
Համակարգված և համագործակցային ջանքեր՝ զարգացնելու ամուր մասնագիտական և դիվանագիտական հարաբերություններ համաշխարհային առանցքային ոչ կառավարական կազմակերպությունների և ուղեղային կենտրոնների հետ՝ ամբողջ աշխարհում քաղաքական մտածողության ձևավորման գործում ձայն ունենալու համար:
Վահան Զանոյան
Բայց Սփյուռքի ռեսուրսները պետք չէ վատնել միայն այն պատճառով, որ դրանք միշտ չէ, որ աջակցություն են գտնում Հայաստանի Հանրապետությունում։ Սփյուռքը թե՛ հայկական պետական, թե՛ ավելի լայն ազգային շահերի օրինական մասնակիցն է։Առանց պետության նա ունի ձեռքբերումների տպավորիչ ցուցակ, և նա, անկասկած, կկարողանա ավելիին հասնելու ուղիներ գտնել՝ աշխատելով կա՛մ պաշտոնական Երեւանի հետ, կա՛մ անհրաժեշտության դեպքում՝ դրա շուրջ։ Երբեք չպետք է թույլ տալ, որ Հայաստանի իշխանության անօգնականությունը փոխանցվի հայ ժողովրդին. Հայ ազգը եղել և մնում է ավելի մեծ ու մնայուն, քան պետությունը, էլ չեմ խոսում այսօրվա իշխանության մասին։
Քանի դեռ Ադրբեջանը վայելում է այնպիսի ահեղ տերությունների աջակցությունը, ինչպիսիք են Թուրքիան, Իսրայելը և Ռուսաստանը, ոչ մի հայկական պետություն տեսանելի ապագայում չի կարող միայնակ պաշտպանվել: Բայց ողջ հայ ժողովրդի ռեսուրսները իսկապես կարող են պաշտպանել պետությունը։ Խոչընդոտը մնում է պետության և ազգի միջև գոյություն ունեցող ձևականությունը, որը Հայաստանի դեպքում կործանարար է։ Սփյուռքը պետք է վերակազմավորվի, որպեսզի ստանձնի ազգի պատասխանատվությունը, իսկ պետությունը հոգա պետական պայմանականություւնեերը: Սա կարճաժամկետ հեռանկարում կարող է հաղթող պարադիգմ լինել, քանի դեռ պետությունը ուժ չի ստանում դառնալու ինչպես հանրապետության, այնպես էլ ամբողջ ազգի իղձերի պահապանը։ Բայց առայժմ, երբ պետությունն արդեն հայտարարել է ազգի հանդեպ իր պատասխանատվությունից հրաժարվելու մասին, Սփյուռքին մնում է հայտարարել, որ ընդունում է իր պատասխանատվությունը թե՛ ազգի, թե՛ պետության առջեւ։
Այս մարտահրավերին դիմակայելու համար Սփյուռքը պետք է ինչ-որ կերպ ձեռք բերի իրեն ոչ բնորոշ ներքին համագործակցություն և անաչառ ազգային տեսլական, որն, անշուշտ, բացակայում է այսօր: Այն պետք է նաև դուրս գա իր ներկայիս թուլությունից և որդեգրի բոլորովին նոր, նորարարական մոտեցում, որն արձագանքում է նոր գլոբալ հանգամանքներին և ազգային մարտահրավերներին: Շատերին դա անհնարին կթվա: Բայց ոչ մի հետևողական մարդկային ձեռքբերում երբևէ չի իրականացվել՝ հավատալով, որ այն, ինչ այսօր անհնարին է թվում, վաղը անպայման անհնար կլինի:
Առաքելությունը ներառում է գործողություններ առնվազն հինգ լայն ոլորտներում.
– Համակարգված և համագործակցային ջանքեր՝ աշխուժացնելու հայկական կրթական հաստատությունները ողջ աշխարհում, որտեղ իդեալականորեն դասավանդվում է «ընդհանուր» ազգային հայկական կրթություն՝ ի լրումն մրցունակ ժամանակակից կրթության:
— Համակարգված և համատեղ ջանքեր՝ ստեղծելու արդյունավետ գլոբալ հայկական բիզնես ցանց՝ համաշխարհային տնտեսական շահերի սեղանի շուրջ տեղ զբաղեցնելու վերջնական նպատակով։
— Համակարգված և համագործակցային ջանքեր՝ զարգացնելու ամուր մասնագիտական և դիվանագիտական հարաբերություններ համաշխարհային առանցքային ոչ կառավարական կազմակերպությունների և ուղեղային կենտրոնների հետ՝ ամբողջ աշխարհում քաղաքական մտածողության ձևավորման գործում ձայն ունենալու համար:
– Համակարգված և համատեղ ջանքեր՝ ամբողջ աշխարհում տեխնոլոգիական և արհեստական բանականության զարգացումներին համընթաց պահելու և ներկա լինելու համար:
— Համակարգված և համատեղ ջանքեր գործադրելու պրոֆեսիոնալ և հետևողական տեղեկատվական պատերազմ և նախագծելու հայոց պատմության և մշակույթի «փափուկ ուժը» ամբողջ աշխարհում:
Վերոնշյալ վերջին չորս կետերը միտված են ստեղծելու համաշխարհային քաղաքական լծակներ, որոնք համարժեք են հայկական պետության առջեւ ծառացած մարտահրավերներին։ Արևմտյան մայրաքաղաքներում հայկական կողմը բախվում է ագրեսիվ և լավ ֆինանսավորվող թուրքական և ադրբեջանական լոբբիին: Սփյուռքի արձագանքը նույնքան վճռական պետք է լինի այս քաղաքական դիմակայության մեջ։
Իդեալական դեպքում, պետությունը պատասխանատվություն կկրեր այս մեծության ջանքերը համակարգելու համար՝ հանդես գալով որպես մագնիս՝ ներգրավելու սփյուռքի բոլոր ռեսուրսները և ուղղորդելու դրանք դեպի ընդհանուր տեսլական: Բայց Երրորդ հանրապետության բոլոր չորս կառավարությունները չկարողացան կատարել այդ խնդիրը, և ներկայիսը հերքում է նույնիսկ նման պատասխանատվության նախադրյալը։
Այս հինգ ոլորտների և դրանց զարգացման մասին շատ ավելին կարելի է ասել, բայց այստեղ դա անելու տեղը չէ: Բավական է նշել, որ ավարտվել է հայկական սփյուռքի 30-ամյա արձակուրդը։ Գործելու ժամն է։
Ծանոթագրություն`
«Սփյուռք» տերմինի վերաբերյալ. Հայկական սփյուռքը բազմազան է: Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների ժառանգների սփյուռքը բոլորովին այլ կազմակերպություն է, քան վերջին 30 տարիների ընթացքում Հայաստանից Գլենդեյլ գաղթած հայ քաղաքացիների սփյուռքը: Այնուհետև ԱՄՆ-ի հին հայկական բնակավայրերը, հատկապես Բոստոնի տարածքում, և ռուսահայ սփյուռքը, համայնքները Ֆրանսիայում, Սիրիայից և Լիբանանից դեպի Ծոցի երկրներ գաղթի երկրորդ ալիքը, հին իրանական սփյուռքը և այլն։ . . «Սփյուռք» ֆենոմենի նորագույն ներկայացուցիչները, որի անդամն եմ ես ինձ համարում, սփյուռքահայ հայրենադարձներ են, ովքեր հաստատվել են Հայաստանում և դարձել երկրի հարկատու, բայց առհասարակ համարվում են սփյուռքի մաս։ . Այս հոդվածում, խոսելով Սփյուռքի մասին, նկատի ունեմ առաջին հերթին Սփյուռքի այն հատվածը, որն անմիջական ֆիզիկական, պատմական և հոգևոր կապ ունի Հայաստանի հետ. սա ներառում է ցեղասպանությունը վերապրածների, սփյուռքահայ հայրենադարձների, ինչպես նաև Հայաստանից վերջերս ներգաղթածների ժառանգների կարևոր տարրեր:
(Վահան Զանոյանը գլոբալ էներգետիկայի և անվտանգության մասնագետ է։ 35 տարի նա 15 տարբեր կառավարությունների խորհրդատու է եղել տնտեսական զարգացման քաղաքականության, էներգետիկ ոլորտի ռազմավարության, ազգային անվտանգության և համաշխարհային մրցունակության հարցերում։ Նա նաև եղել է բազմաթիվ միջազգային և ազգային նավթային ընկերությունների խորհրդատու՝ բանկեր և այլ պետական և մասնավոր կազմակերպություններ:
Հեղինակի նշում. Այս հոդվածը քննարկում է խնդիրներ և քննադատում է Հայաստանի կառավարության հատուկ քաղաքականությունը: Այն միտումնավոր չի նշում Հայաստանի պետական պաշտոնյաների անունները և չի օգտագործում նվաստացուցիչ ածականներ՝ իրավասու մասին մեկ այլ հոդվածի առաջարկություններին հավատարիմ մնալու համար և հետևողական հանրային քաղաքականության դիսկուրս զարգացնելու համար։
Աղբյուրը՝