Դժբախտաբար այսօր մենք ունինք այն ինչ ունինք, թէեւ Արցախի բնակչութեան իր հողէն կտրուիլը կտրականապէս կը դժուարացնէ ապագայի քայլերը։ Կը յուսամ, որ կարելի կ՚ըլլայ առանց ուշացումի նոր ռազմավարութիւն զարգացնել։ Այդ ռազմավարութեան սկիզբն ու ամենէ կարեւոր ազդակը, ըստ իս, անմիջապէս Արցախեան վտարանդի ներկայացուցչութիւն հաստատելն է, որպէսզի ան ներկայացնէ բռնի տեղահանուածներու վերադարձի ԻՐԱՒՈՒՆՔը։
Վիգեն Հովսեփյան
Ամեն հաղթանակ ձեռք է բերվում որոշակի զոհաբերության գնով։ Ամեն հաղթանակ և զոհաբերություն իր գինն ունի և դրա համար ոչ միայն խորը միտք ու համարձակություն է պետք, այլև հեռուն նայելու պատասխանատվություն, րոպեական հիացմունքի շղարշից այն կողմ տեսնելու լրջություն։ Նույնիսկ մեկ մարդու կյանքի հաղթանակը կարող է տարիներ տևել, լինել ծանր, իսկ երբ խոսքը մի ողջ ժողովրդի ու երկրի մասին է, ապա հաղթանակը կարող է ավելի երկարատև աշխատանք ու ավելի ծանր զոհաբերություններ պահանջել։ Արցախի դեպքում հաղթանակը կյանքն էր։ Հաղթանակը հայկական Արցախն էր։ Բայց մենք չկարողացանք այնքան լրջմիտ լինել, որ անցյալից բացի նաև ապագան տեսնենք ու հասկանանք, որ Արցախը մանկական խաղ կամ կազինո չէ, Արցախը հայության կյանքի ու հաղթանակի մի անբաժան մասն էր, որ կորցինք մեր անհեռատեսության ու հիմարության հետևանքով։
Ներկայացնում ենք ամերիկահայ ազգային-հասարակական գործիչ Վիգեն Հովսեփյանի մեկ տարվա վաղեմության մի գրառում, որտեղ խոսվում է, թե ինչպես կարելի էր ծանր գնով հասնել առավելագույնին, հաղթանակին, այսինքն անել այնպես, որ Արցախն ապրի, Արցախը մնա հայկական, իսկ հետո նաև դառնա Հայաստան։
Սեպտեմբեր 2020-էն ետք, իմ գրառումներուս, եւ հարցազրոյցներու ընթացքին արտայայտութիւններուս մէջ յաճախ պնդած եմ թէ Արցախի ապագայի գծով ամենէ յուսալի ռազմավարութիւնը «Անջատում Յանուն Փրկութեան» տարբերակն է, որ կատարեալ տարբերակ մը չ՚ըլլալով հանդերձ, այն հանգրուանային յաղթանակն է որ Արցախին կրնար տալ կարելիութիւնը իր ինքնավարութեան իրաւունքը տեղաւորելու միջազգային օրէնքներու մէջ միջանկեալ տեղ մը՝ մինչեւ ապագային ամբողջական անկախութեան ու Հայաստանին միացման կարելիութիւնները իրատեսական ըլլան, եւ միջազգայնօրէն ընդունելի։ Ըլլայ հանրային կերպով, թէ իմ հետ կողմնակի խօսակիցներուս մեծամասնութիւնը առարկած են առաջարկածս մտքին, ըսելով թէ «Անջատում Յանուն Փրկութեան»ը կ՚ենթադրէ ընդունիլ թէ Արցախը Ատրպէյճանի մաս կը կազմէ, եւ այդ բնականաբար կը հակադրուի անկախութեան պահանջին որն առնուազն 3 տասնամեակներ առաջ քաշած ենք ազգովի։
Չխօսուած, բայց լռելեան հասկցուած է նաեւ որ Ռուսաստանը – ի շարս այլ անջատողական շարժումներ ունեցող պետութիւններու – այս տարբերակին հանդէպ դրական վերաբերում չունի, քանզի ան անուղղակի հաստատումն է Քոսովոյի մէջ իրագործուած վերանշեալ տարբերակին։
Իմ կողմէս, փորձած եմ բացատրել թէ այդպէս չէ, եւ թէ իրաւագիտութիւնը կ՚ընծայէ առիթներ հետապնդելու մասնակի տարբերակներ, առանց ամբողջական իրաւունքներէ հրաժարելու։ Աւելին, փորձած եմ ցոյց տալ թէ կան ժամանակաւոր «նահանջներ» նոյնիսկ ամենէ յաջող ռազմավարութիւններուն մէջ, մանաւանդ եթէ այդ «նահանջ»ը հանգրուանային յաղթանակ արձանագրելու նպատակով է։
Սակայն, դժբախտաբար այսօր մենք ունինք այն ինչ ունինք, թէեւ Արցախի բնակչութեան իր հողէն կտրուիլը կտրականապէս կը դժուարացնէ ապագայի քայլերը։ Կը յուսամ, որ կարելի կ՚ըլլայ առանց ուշացումի նոր ռազմավարութիւն զարգացնել։ Այդ ռազմավարութեան սկիզբն ու ամենէ կարեւոր ազդակը, ըստ իս, անմիջապէս Արցախեան վտարանդի ներկայացուցչութիւն հաստատելն է, որպէսզի ան ներկայացնէ բռնի տեղահանուածներու վերադարձի ԻՐԱՒՈՒՆՔը։ Այս իմաստով, ինծի համար լրիւ անհասկնալի մնաց Արցախի Հանրապետութեան «լուծարել»ու քայլը, որ ոչ մէկ տրամաբանութեան մէջ կը տեղաւորուի, եւ յամենայնդէպս ապօրինի քայլ մըն է։ Խնդրեմ հոս չ՚առարկէք թէ տեղահանուածներէն ոչ ոք կը վերադառնայ, եւայլն., որովհետեւ այդ շատ երկրորդական է։
Հիմա, կարեւորագոյն հրամայականը ժամանակ չկորսնցնելն է՝ առնուազն սկիզբ մը դնելու յաջորդ հանգրուանին համար որ ինքնին մէկ, երկու կամ աւելի տասնամեակներու գործընթաց ու պայքար կ՚ենթադրէ։
Գրառումը՝ Վիգեն Հովսեփյանի ֆեյսբուքյան էջից։