Հոկտեմբերի 7-ի ահաբեկչությունները հնարավոր է ամբողջովին խափանել են ԱՄՆ-ի ջանքերը՝ Սաուդյան Արաբիայի և Իսրայելի միջև հարաբերությունների նորմալացման մասին համաձայնագիր կնքելու ուղղությամբ, որի շուրջ ԱՄՆ-ը աշխատում է արդեն գրեթե երկու տարի:
Politico-ն գրում է՝
«Ինչպես Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի միջև պատերազմը երկրորդ պլան մղեց աշխարհի այլ թեժ կետերը»:
7 հոկտեմբերի ահաբեկչական հարձակումներից մեկ շաբաթ անց, Իսրայելում տեղի ունեցած դեպքերից հետո նախագահ Ջո Բայդենին հարցրին, թե արդյո՞ք ԱՄՆ-ը կկարողանա միաժամանակ լուծել Ուկրաինայի և Մերձավոր Արևելքում նոր ծագած ճգնաժամը: «Հանուն Աստծո, մենք Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներն ենք… Մենք կարող ենք լուծել երկուսը և միաժամանակ պահպանել մեր ընդհանուր միջազգային պաշտպանությունը», — ասել է նա CBS News-ին տված հարցազրույցում:
Այժմ, որոշ վարչակազմի պաշտոնյաների խոսքով, Սպիտակ տունը ստիպված է եղել կոշտ քայլեր ձեռնարկել՝ ուշադրությունը և ռեսուրսները տեղափոխելով արտաքին քաղաքականության այլ առաջնահերթություններից և կենտրոնանալով Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի միջև հակամարտության վրա: Բայդենի աջակցությունը Իսրայելին նաև բարդացրել է ԱՄՆ-ի ջանքերը՝ կարգավորելու հարաբերությունները աշխարհի որոշ այլ մասերում:
«Սա, ավելի, քան որևէ ճգնաժամ բացահայտեց ԱՄՆ-ի իշխանության սահմանները», — կարծում է International Crisis Group վերլուծական կենտրոնի նախագահ և գլխավոր տնօրեն Կոմֆորտ Էրոն: Ինչպես նշել է վարչակազմի մի բարձր պաշտոնյա Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի միջև հակամարտության մասին. «Դա դարձավ մեր արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունը, անկախ նրանից՝ մեզ դա դուր է գալիս, թե ոչ»:
Ենթադրվում էր, որ Աֆղանստանից զորքերը դուրս բերելուց հետո Բայդենը կլինի առաջին նախագահը, ով վերջնականապես կփակի ահաբեկչության դեմ թանկարժեք պատերազմի էջը: Սակայն ԱՄՆ-ը կրկին խրվել է Մերձավոր Արևելքում՝ անկարող լինելով զսպել Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուի ռազմական գործողությունները Գազայում և Լիբանանում, ինչպես նաև փորձելով կանխել տարածաշրջանային լայնածավալ պատերազմը:
«7 հոկտեմբերին ամեն ինչ փոխվեց… Իհարկե, մենք պատրաստվում էինք աջակցել Իսրայելին, դա հարց չէր: Այս նախագահը հաստատապես հավատում է դրան: Սակայն դրանից հետո ամեն ինչ սկսեց փոխվել. Բիբին շարունակեց խուսափել զինադադարից, և մենք հայտնվեցինք անհնարին իրավիճակում, որը շեղում էր մեզ ամեն ինչից», — ասել է վարչակազմի մեկ այլ բարձր պաշտոնյա:
▪️ Որոշ դեպքերում ԱՄՆ-ի ուշադրությունն ու ռեսուրսները շեղվել են վարչակազմի առաջնահերթություններից՝ Ինդո-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում, Եվրոպայում և Աֆրիկայում: Այլ դեպքերում, Իսրայելի հանդեպ ԱՄՆ-ի մոտեցումը վնասել է նրանց հեղինակությունը այն երկրներում, որոնց փորձում էին գրավել իրենց հակառակորդներից՝ Ռուսաստանից և Չինաստանից: Այդպիսի տեղեկատվությունը հավաքվել է ավելի քան մեկ տասնյակ ամերիկացի պաշտոնյաների, օտարերկրյա դիվանագետների, օրենսդիրների և վերլուծաբանների հետ հարցազրույցների միջոցով: Նրանցից շատերին տրվել է անանունություն՝ իրենց կարծիքը ազատ արտահայտելու համար:
Գազայի պատերազմը մնում է աշխարհի ամենաբարդ դիվանագիտական խնդիրներից մեկը, ինչպես նաև հանդիսանում է լուրջ հումանիտար աղետ: Ցանկացած վարչակազմի համար դժվար կլինի հաղթահարել այս իրավիճակը՝ առանց որոշակի զիջումների: Իսկ այն ոլորտները, որոնք այժմ բավարար ուշադրություն չեն ստանում, վաղը կարող են վերածվել արտակարգ իրավիճակի:
Ահա Բայդենի վարչակազմի արտաքին քաղաքականության մի քանի առաջնահերթություններ, որոնք երկրորդ պլան են մղվել կամ խախտվել Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամի հետևանքով՝
Ասիայի կողմնորոշումը նորից խոչընդոտվում է
Բայդենի վարչակազմը ստիպված է եղել վերահասցեավորել հիմնական ռազմական ուժերն ու միջոցները, այդ թվում՝ ավիակիր հարվածային խմբերը, Ինդո-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանից՝ Մերձավոր Արևելք: Եվ սա տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ անհանգիստ դաշնակիցները՝ Ճապոնիան, Հարավային Կորեան և Ֆիլիպինները, ձգտում են ամրապնդել ԱՄՆ-ի ներկայությունը իրենց տարածքներում՝ ազդանշան ուղարկելով Չինաստանին:
«Ասիայի կողմնորոշումը նորից ու նորից հետաձգվում է», — կտրուկ նշել է վարչակազմի մի պաշտոնյա:
ԱՄՆ-ի աջակցությունը Իսրայելին նաև վնասել է նրան հեղինակությանը այն տարածաշրջանում, որտեղ նրանք մրցում են Չինաստանի հետ ազդեցության համար, հատկապես այն երկրներում, որտեղ բնակչության մեծամասնությունը մուսուլմաններ են՝ Մալայզիայում և Ինդոնեզիայում: Այս երկու երկրներում անցած տարվա հասարակական կարծիքի հարցումները ցույց են տալիս, որ ԱՄՆ-ի հետ միության աջակցությունը Չինաստանի փոխարեն նվազել է 61%-ից անցած տարի մինչև ավելի քան 50% այս տարի:
«Սա, իհարկե, պատահական չէ… Կարծում եմ, որ կարող ենք հուսալ, որ այս միտումները կփոխվեն, երբ փոշին նստի Մերձավոր Արևելքում: Ցավոք, փոշին ոչ մի կերպ չի նստում՝ ընդհակառակը», — ասել է Վաշինգտոնի Մերձավոր Արևելքի քաղաքականության ինստիտուտի գործադիր տնօրեն Մայքլ Սինգհը:
Հարցը միայն Ուկրաինան չէ
Արևելյան Եվրոպայից երեք բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, ովքեր զբաղվում են պաշտպանության և անվտանգության հարցերով, պնդում են, որ Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամը շեղել է Արևմուտքի ուշադրությունը Ուկրաինայի կոնֆլիկտից, որտեղ Ռուսաստանը համառորեն ձգտում է նոր հաջողությունների:
«Մենք հասկանում ենք, որ ԱՄՆ-ը չի կարող ամեն ինչ միաժամանակ անել, և Մերձավոր Արևելքը, անկասկած, շեղում է Ուկրաինայից ուշադրությունը», — ասել է նրանցից մեկը: Ուկրաինացի պաշտոնյաներն ու վերլուծաբանները նույնպես մտահոգություններ են հայտնել, որ Ուկրաինայի սեփական խաղաղության ծրագրերը երկրորդ պլան են մղվում Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամի կարգավորման ֆոնին:
Տվյալները ցույց են տալիս, որ Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի միջև պատերազմի առաջին ամիսներին Բայդենը թուլացրել է իր Ուկրաինայի վերաբերյալ հայտարարությունները: Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամը նաև վիճաբանությունների տեղիք է տվել այն մասին, թե արդյոք ԱՄՆ-ը չափից շատ ծանրաբեռնված չէ՝ միաժամանակ զենք մատակարարելու Իսրայելին, Ուկրաինային և Ասիայում իր դաշնակիցներին:
Խնդիրներ Մերձավոր Արևելքի այլ մասերում
Հոկտեմբերի 7-ի ահաբեկչությունները հնարավոր է ամբողջովին խափանել են ԱՄՆ-ի ջանքերը՝ Սաուդյան Արաբիայի և Իսրայելի միջև հարաբերությունների նորմալացման մասին համաձայնագիր կնքելու ուղղությամբ, որի շուրջ ԱՄՆ-ը աշխատում է արդեն գրեթե երկու տարի: Վաշինգտոնը սա դիտարկում էր որպես երկարաժամկետ կայունություն ապահովող միջոց Մերձավոր Արևելքում: Իր նախագահության սկզբում Բայդենը նաև խոստացավ վերջ տալ Եմենում պատերազմին: Այնուամենայնիվ, այժմ թվում է, թե խաղաղության հաստատումը այնտեղ երբևէ այսքան հեռու չի եղել:
Աֆրիկան սպասում է իր հերթին
Սուդանում քաղաքացիական պատերազմը համարվում է աշխարհի ամենածանր հումանիտար ճգնաժամը՝ շուրջ 25 միլիոն մարդ սովի եզրին է: Իսկ աֆրիկյան քաղաքականությամբ զբաղվող ամերիկացի պաշտոնյաները մասնավոր զրույցներում դժգոհում են, որ Սուդանը ստանում է ընդամենը մի փոքր ուշադրություն, համեմատած այն բանի, որ Բայդենի վարչակազմը տրամադրում է Մերձավոր Արևելքին: Միացյալ Արաբական Էմիրությունները զենք են մատակարարում քաղաքացիական պատերազմում ներգրավված կողմերից մեկին՝ Արագ աջակցության ուժերին, որոնք մեղադրվում են ցեղասպանության և էթնիկ մաքրման մեջ: Որոշ վերլուծաբաններ պնդում են, որ Բայդենի վարչակազմը թերագնահատում է Էմիրությունների դերը Սուդանում, քանի որ Վաշինգտոնին պետք է նրանց օգնությունը Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամում: Այլ կոնֆլիկտային գոտիներ, որոնք քիչ ուշադրություն են ստանում, ներառում են Սոմալին և Կոնգոյի արևելյան հատվածը:
Մարդու իրավունքները
Վարչակազմի մի քանի պաշտոնյաներ հայտնել են, որ Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամը վնասել է Բայդենի վաղուց հայտարարված ջանքերը՝ վերականգնելու ԱՄՆ-ի առաջնորդությունը մարդու իրավունքների ոլորտում: Մարդու իրավունքների պաշտպանության խմբերը բազմիցս քննադատել են Բայդենին՝ նշելով, որ Իսրայելը չի պահպանում միջազգային հումանիտար իրավունքի նույն չափանիշները, ինչպես այլ երկրները, հատկապես այն հարցում, թե ինչպես է օգտագործում ամերիկյան արտադրության զենքը:
«Մենք լսում ենք մարդու իրավունքների պաշտպաններից ամբողջ աշխարհից, որ նրանք այլևս չեն ցանկանում որևէ առնչություն ունենալ ԱՄՆ-ի հետ, նրանք չեն հավատում, որ ԱՄՆ-ը լավ խաղացող է աշխարհում… Ահա թե որքանով է նվազել ԱՄՆ-ի հեղինակությունը նախագահի գործողությունների պատճառով Գազայում, իսկ այժմ նաև Լիբանանում», — ասել է Human Rights Watch-ի Վաշինգտոնի գրասենյակի տնօրեն Սառա Յագերը՝ վկայակոչելով ակտիվիստների հետ խոսակցությունները Հորդանանում և Եմենում:
Աղբյուրը՝ politico.com
Թարգմանությունը՝
Արայիկ Մկրտումյանը