Ընդամենը մեկ շաբաթ անց «Աֆրիկյան կորպուսի» և մալիացի զինվորների շարասյունը Սահարայի հյուսիսում հայտնվեց թուրեգ ապստամբների կողմից կազմակերպված հրասայլային ծուղակի մեջ։ Եվրոպացի պաշտոնյաների տեղեկություններով՝ ապստամբները, որոնք երբեմն կռվում են իսլամիստ զինյալների կողքին, ոչնչացրել են շարասյան 40 զրահափոխադրիչների մոտ կեսը և սպանել տասնյակ զինվորների։
The Wall Street Journal
The Wall Street Journal-ը գրում է, որ ռուսական հավակնոտ պլաններն Աֆրիկայում փոշիանում են
Ռուսաստանը, որը դեռևս ոչ շատ վաղ անցյալում մեծացնում էր իր ներկայությունը Աֆրիկայում, այժմ դժվարությամբ է փորձում պահպանել իր դիրքերը մայրցամաքում։ Կրեմլի նոր պաշտոնական վարձկան ռազմական ստորաբաժանումը՝ «Աֆրիկյան կորպուսը», չկարողացավ կրկնել այն ֆինանսական հաջողությունն ու քաղաքական ազդեցությունը, որ ժամանակին ուներ «Վագներ» խմբավորումը։ Բացի այդ, «Վագների» որոշ աֆրիկյան ձեռնարկություններ կազմալուծվեցին 2023 թվականից հետո, երբ զոհվեց Եվգենի Պրիգոժինը։
Ամերիկյան բարձրաստիճան զինվորական պաշտոնյայի խոսքով՝ Մալիի, Նիգերի և Բուրկինա Ֆասոյի ռազմական խմբավորումներն այժմ ափսոսում են, որ վերջին երեք տարիներին արտաքսեցին ամերիկյան և ֆրանսիական զորքերին և որոշ չափով ընդունեցին Մոսկվայի աջակցությունը՝ «Ալ-Քաիդայի» և ԻԳԻԼ-ի զինյալների դեմ պայքարում։
«Նրանք սկսել են օգնություն խնդրել, մասնավորապես՝ մալիացիները», — նշել է ամերիկյան բարձրաստիճան զինվորականը՝ հավելելով, որ ցանկացած օգնություն, ամենայն հավանականությամբ, կլինի ուսուցման տեսքով։ Պենտագոնի ռազմավարները, որոնք սահմանափակված են ԱՄՆ օրենքներով ու քաղաքականությամբ, որը կարգավորում է ռազմական կառավարություններին անվտանգության աջակցության տրամադրումը, հույս ունեն դուրս մղել ռուսներին և վերադառնալ Արևմտյան Աֆրիկայի անվտանգության ոլորտ։ ԱՄՆ-ում քննարկվող ծրագրերից մեկը այն է, որ երրորդ երկրները, հատկապես Մարոկկոն, պատրաստեն տեղական բանակներին՝ ծայրահեղականների դեմ պայքարի համար։
Միևնույն ժամանակ, այս մոտեցման հետ ծանոթ աղբյուրների փոխանցմամբ՝ ամերիկյան ազդեցիկ ռազմական կապալառու Էրիկ Փրինսը բանակցում է աֆրիկյան կառավարություններին անվտանգության ծառայություններ մատուցելու շուրջ։
Այս շրջադարձը ցույց է տալիս, որ Ռուսաստանի ազդեցությունը Սահելում՝ կիսաանապատային գոտում, որը ձգվում է Մալիից, Բուրկինա Ֆասոյից ու Նիգերից մինչև այլ երկրներ, նվազում է այն տարիներից հետո, երբ Պրիգոժինը համարվում էր տարածաշրջանի ամենաազդեցիկ գործիչներից մեկը։ Անվտանգության փորձագետներն ու արևմտյան զինվորական պաշտոնյաները այժմ հայտարարում են, որ Մոսկվայի ներգրավվածությունն, ընդհակառակը, կարող էր նպաստել տարածաշրջանում անվտանգության վատթարացմանը՝ այն աստիճան, որ Սահելը, գուցե, դարձել է ամենաթեժ մարտադաշտը գլոբալ պայքարում իսլամիստ զինյալների և Արևմուտքի ու նրա դաշնակիցների միջև։
Վերջին տարվա ընթացքում Սահելում իսլամիստական ապստամբ շարժման հետևանքով զոհվել է մոտ 11 000 մարդ, որոնց գրեթե կեսը սպանվել է ուղիղ ռազմական գործողությունների ժամանակ։ Այս մասին վկայում են Պենտագոնի ֆինանսավորմամբ գործող Աֆրիկյան ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի վերլուծած տվյալները։
Ապստամբությունը սկսվել է Մալիում ավելի քան տասը տարի առաջ, բայց ներկայումս հիմնական հարվածները հասցվում են Բուրկինա Ֆասոյում։ Ապստամբները իրենց հավակնությունները տարածում են հարավ՝ դեպի Ատլանտյան օվկիանոսի Գվինեայի ծոցի երկայնքով գտնվող ծովափնյա երկրներ։ Եվրոպացի անվտանգության պաշտոնյաների կարծիքով՝ Ռուսաստանի պայքարը Աֆրիկայում ցույց է տալիս նրա հնարավորությունների սահմանափակությունը, հատկապես այն պայմաններում, երբ Ռուսաստանի լավագույն ռազմական ստորաբաժանումները ներգրավված են Ուկրաինայում մղվող պատերազմում։
«Վագների» հազար վարձկանները առաջին անգամ Մալի են ժամանել 2021 թվականի վերջում, և երկրի կառավարությունը ամսական 10 միլիոն դոլար էր վճարում նրանց ապստամբների դեմ պայքարում օգնության դիմաց։ Դա այն պայքարն էր, որը չկարողացան հաղթել ֆրանսիական և ամերիկյան զորքերը, ինչպես նաև ամերիկացի խորհրդատուները՝ չնայած տարիների ջանքերին։ Sentry խմբի կողմից օգոստոսին հրապարակված հետաքննության տվյալներով՝ «Վագների» վարձկանների առաքելությունն արդեն իսկ վերածվել էր ֆիասկոյի՝ նախքան «Աֆրիկյան կորպուսի» ուժերի ժամանումը։
«Վագների» որոշ խնդիրներ պայմանավորված էին հենց իրենց գործողություններով։ Մալիում վարձկանների չկոորդինացված և դաժան հարձակումները քաղաքացիական բնակավայրերի վրա «խառնաշփոթ և ահաբեկվածություն են առաջացրել մալիացի զինվորական հիերարխիայում», ինչի հետևանքով տեղեկացիները հրաժարվել են համագործակցել, իսկ ջիհադիստների համար բացվել են նոր հավաքագրման հնարավորություններ, ասվում է Sentry-ի զեկույցում։ «Վագների» վարձկանները հույս ունեին շահույթ ստանալ իրենց աֆրիկյան ձեռնարկումներից։ Բայց, ինչպես նշված է զեկույցում, նրանք նույնիսկ ի վիճակի չեղան հասնել Մալիի հսկայական ոսկու հանքավայրին, որը մտադիր էին շահագործել, քանի որ տարածքը չափազանց անապահով էր այցելության համար։
«Վագները, կարծես, մի քանի ամիս աշխատավարձ չի ստացել և չի կարողացել հասանելիություն ապահովել դեպի շահութաբեր բնական ռեսուրսները»,- եզրակացրել են Sentry-ի վերլուծաբանները։ Զեկույցում ասվում է, որ նրանց տեղակայումը Մալիում «շահավետ ներդրում չէր որևէ ներգրավված կողմի համար»։
Հունիսին «Վագների» վարձկանները լքեցին Մալին․ նրանց հեղինակությունը ամբողջությամբ կործանվեց՝ ապստամբների հարձակումը կանգնեցնելու անկարողության և խաղաղ բնակիչների սպանությունների պատճառով, որոնք արդարացվում էին «անվտանգության ապահովման» անվան տակ։ ««Վագների» ձախողումները Մալիում պետք է նախազգուշացնեն Աֆրիկայի մյուս ռեժիմներին, որ Ռուսաստանը ոչ վստահելի գործընկեր է, ոչ էլ ձեր խնդիրների արագ լուծումը», — հայտարարեց Sentry-ի գործադիր տնօրեն Յուստինա Գուդզովսկան։
Կրեմլը Մալիի մայրաքաղաք Բամակոյի իշխանությունների հետ հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով ուղարկեց «Աֆրիկյան կորպուսը», որը անմիջականորեն ենթարկվում է Պաշտպանության նախարարությանը։ «Ռուսաստանը չի կորցնում դիրքերը», — նշված էր կորպուսի հունիսյան սոցիալական ցանցում հրապարակված գրառման մեջ։ «Ընդհակառակը, նա շարունակում է աջակցել Բամակոյին ավելի հիմնարար մակարդակով»։ Սակայն ընդամենը մեկ շաբաթ անց «Աֆրիկյան կորպուսի» և մալիացի զինվորների շարասյունը Սահարայի հյուսիսում հայտնվեց թուրեգ ապստամբների կողմից կազմակերպված հրասայլային ծուղակի մեջ։ Եվրոպացի պաշտոնյաների տեղեկություններով՝ ապստամբները, որոնք երբեմն կռվում են իսլամիստ զինյալների կողքին, ոչնչացրել են շարասյան 40 զրահափոխադրիչների մոտ կեսը և սպանել տասնյակ զինվորների։
Ռուսաստանը նոր խոչընդոտների է բախվում նաև մայրցամաքի այլ մասերում։
Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետությունում, որտեղ կառավարությունը փորձում է ճնշել համառ ապստամբ շարժումը, «Վագների» վարձկանները ներգրավված էին տարբեր առևտրային ձեռնարկներում՝ ոսկու հանքարդյունաբերությունից մինչև նախագահի անվտանգության ապահովում։ Եվրոպացի պաշտոնյաների խոսքով՝ Մոսկվան նախագահ Ֆոստեն-Արշանժ Տուադերային մղում է գոյություն ունեցող համաձայնագիրը վարձկանների հետ փոխարինել «Աֆրիկյան կորպուսի» հետ դրամական պայմանագրով։ Եվրոպացի պաշտոնյաների խոսքով՝ նոր ռուս վարձկանները հիմնականում մնում են իրենց զորանոցներում՝ կենտրոնանալով տեղական բանակի պատրաստման վրա, ինչը սահմանափակում է նրանց արդյունավետությունը։
Ռուսաստանի փորձերը՝ ամրապնդվել Սուդանի քաղաքացիական պատերազմում տապալվեցին։ Պրիգոժինի ղեկավարությամբ «Վագները» ոսկի էր արդյունահանում ապստամբների առաջնորդ Մոհամեդ Համդան Դագալոյի հետ համատեղ, որին ԱՄՆ-ն մեղադրում է ցեղասպանության մեջ։ Պրիգոժինի մահից հետո Մոսկվան նոր անձնակազմ ուղարկեց՝ հանքավայրերը պահելու և դրանք պաշտպանող զենիթային սարքավորումները սպասարկելու համար, ասում են տեղացի ակտիվիստներն ու բնակիչները։
Այս ջանքերը նույնպես ձախողվեցին։ Նրանց խոսքերով՝ զինյալները հարձակումներ էին կազմակերպում հանքավայրերի վրա, խափանում վառելիքի մատակարարումները և թույլ չէին տալիս, որ տեղացի աշխատողները հասնեն հանքերին։ Ակտիվիստներն ու բնակիչները նշում են, որ սուդանական կառավարական ինքնաթիռները բազմիցս հարվածել են հանքերին, իսկ մայիսին ռուս հսկիչները հեռացել են։
Նմանատիպ ծրագրեր՝ Ռուսաստանի ներկայությունը Աֆրիկայի նոր շրջաններում ընդլայնելու համար, նույնպես մերժվել են։ Բուրկինա Ֆասոյում 2024թ․ մայիսին «Արջ» կոչվող ընկերությունից 300 ռուս վարձկանների ստորաբաժանում էր ժամանել, բայց երեք ամիս անց նրանք հետ կանչվեցին՝ Ուկրաինայում մարտական գործողություններին մասնակցելու համար։ Եվրոպացի անվտանգության պաշտոնյաների խոսքերով՝ երկրում գործում է «Աֆրիկյան կորպուսի» փոքրաթիվ ուժ, որը զինվորականներին սովորեցնում է անօդաչու սարքերի կառավարում և պաշտպանում է խմբավորման առաջնորդ Իբրահիմ Տրաորեին։ Սակայն, ըստ նրանց, իշխող խմբավորումը հստակ ցույց է տվել, որ ցանկանում է, որպեսզի Ռուսաստանի ներկայությունը մնա սահմանափակ։
Մոսկվայի խնդիրները արևմտյան տերություններին նոր հնարավորություններ են տալիս վերականգնելու իրենց մուտքն ու ազդեցությունը Սահելում, որոնք նրանք կորցրել էին ռազմական հեղաշրջումներից հետո։ Նիգերում, որտեղ 2023-ին հեղաշրջման արդյունքում տապալվեց պրոարևմտյան նախագահը, անցած տարի ռուս զինվորական հրահանգիչներ տեղակայվեցին ավիաբազայում, երբ ֆրանսիական և ամերիկյան հակաահաբեկչական ուժերը ստիպված եղան լքել երկիրը։
Ամերիկացի ռազմական կապալառու Էրիկ Փրինսը, որը նախագահ Թրամփի դաշնակիցն է, վերջերս այցելեց երկրի մայրաքաղաք Նիամեյ, ապա առաջարկեց հակաահաբեկչական ծառայություններ, հաղորդում են նախաձեռնության հետ ծանոթ աղբյուրները։ Հուլիսին Մալի է այցելել Թրամփի վարչակազմի հակաահաբեկչական խորհրդական Ռուդոլֆ Ատալլան՝ ԱՄՆ օգնություն առաջարկելու նպատակով։ Նույն ամսին Աֆրիկայում ֆրանսիական զորքերի հրամանատար, գեներալ-մայոր Պասկալ Յաննին այցելել է Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն՝ ռազմական պատրաստության վերականգնումը քննարկելու համար։ Դրանից հետո, ֆրանսիական դեսպանատան տվյալներով, ԿԱՀ անվտանգության ուժերի աշխատակիցները կանոնավոր կերպով վերապատրաստվում են Ֆրանսիայում։
Աղբյուրը՝