Հայաստան. Նորմայի Ուժը, Թե՞ Ուժի Նորմը

Մի կողմում կանգնած է իշխանության ճամբարը՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, նրա կառավարության, խորհրդարանական մեծամասնության և այն քաղաքացիների հետ, ովքեր փորձում են հայ հասարակության մեջ հաստատել նորմի ուժը։ Իսկ ի՞նչ նորմի մասին է խոսքը։ Դա Օրենքի նորմն է՝ քաղաքացիական պետության, պետականության, ինքնիշխանության, կարգի, բարիդրացիության, կիսված ապագայի և իրական Հայաստանի նորմը։ 2025-ի Հայաստանը ձգտում է դառնալ նորմատիվ Հայաստան՝ ապահովելով իր տեղը միջազգային ասպարեզում՝ առանց պահանջատիրության կամ մեսիականության։ 

Կայծ Մինասյան

Մաս 1-ին

Լայնորեն հայտնի է, որ ժողովուրդների պատմության մեջ կան որոշ վճռորոշ պահեր, երբ կատարված ընտրությունները մի կամ երկու սերունդների են տանում դեպի երկար ճանապարհ՝ առանց իրենց նպատակակետը նախապես իմանալու։ Հայաստանը բացառություն չէ այդ կանոնից։ Եվ 2025 թվականը, ինչպես 1991-ը կամ 1965-ը, հայերի համարվճռորոշ տարի է։ Յուրաքանչյուր շրջադարձային պահին առաջ է գալիս մի հիմնարար հարց․ ի՞նչն է կարգավորում և կառավարում տվյալ պահի պաշտոնական կամ մեծամասնության պատմական նարատիվը։ Պատասխանը հայտնի է՝ նորմն ու ուժը։ Բայց ի՞նչ ենք հասկանում «նորմ» և «ուժ» ասելով, և ի՞նչ հարաբերություն կարող ենք հաստատել դրանց միջև։

Նորմը բացահայտ կամ թաքնված կանոն է, որը սահմանում է, թե ինչն է համարվում ընդունելի, սպասելի կամ օրինական տվյալ հասարակության մեջ։ Սոցիոլոգիայում նորմը համատեղված սոցիալական կանոնների ամբողջությունն է, որը կարգավորում է անհատների վարքը և դատողությունները։ Իրավունքում նորմը պաշտոնական դրույթ է, որը սահմանում է իրավական պարտավորություններ։ Նորմը օրենքն է, համընդհանուր կանոնը, օրինականության սկզբունքը, որին ենթակա են բոլորը՝ հայ ակտիվիստից մինչև ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամները։ Նորմը հայտարարում է օրենքը, իսկ օրենքը ձևավորում է նորմը։ Այն պարտադիր է բոլորի համար՝ անկախ նրանից՝ տվյալ հասարակական խմբի ներսում են, թե դրսում։

Ուժը գործելու, ազդեցություն գործելու կամ դիմադրելու ունակությունն է։ Սոցիոլոգիայում ուժը նշանակում է կամքը պարտադրելու կամ իշխանական հարաբերություններն ազդելու կարողություն։ Փիլիսոփայության մեջ ուժը հաստատման, առաջ մղման կամ իրականության վերափոխման սկզբունքն է։ Ուժը՝  իշխանությունն է, այն օրինական ռեսուրսը, որն օգտագործում են նրանք, ովքեր հավատում են դրա կիրառման անհրաժեշտությանը՝ արդարության անունով գործը առաջ տանելու համար։ Ուժը որոշակի է․դրանից օգտվում են միայն նրանք, ովքեր իրենց նույնացնում են դրա հետ՝ որոնելով օրինականություն իրենց ինքնության, իրենց ուղերձի և իրենց գործողությունների համար։ Ուժը ծառայում է իշխանությանը, իսկ իշխանությունը, իր հերթին, բխում է արդարության պահանջից՝ անկախ նրանից՝ արդյո՞ք այդ արդարությունը նախ ճանաչված է նախ ազգային համայնքի և հետագայում՝ միջազգային հանրության կողմից։ Ուժի այս ձգտումը նպատակ ունի օրինականացվել ամբողջ ազգային, ապա համաշխարհային հասարակության կողմից՝ ուժի կիրառումը վերածվելու համար այնպիսի մասնավոր կամ համընդհանուր կանոնի, որը կարող է պարտադրվել բոլորին։

Այս երկու զուգահեռ գործընթացները կրկին տեսնում ենք ներկայիս հայկական հանրային բանավեճում։ Դրանք առկա էին թե՛ 1965-ին, թե՛ 1988–1991 թվականներին, բայց կենտրոնանանք հենց 2025-ի սկզբից ի վեր հայ հասարակության մեջ ընթացող գործընթացի վրա։

Մի կողմում կանգնած է իշխանության ճամբարը՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, նրա կառավարության, խորհրդարանական մեծամասնության և այն քաղաքացիների հետ, ովքեր փորձում են հայ հասարակության մեջ հաստատել նորմի ուժը։ Իսկ ի՞նչ նորմի մասին է խոսքը։ Դա Օրենքի նորմն է՝ քաղաքացիական պետության, պետականության, ինքնիշխանության, կարգի, բարի դրացիության, կիսված ապագայի և իրական Հայաստանի նորմը։ 2025-ի Հայաստանը ձգտում է դառնալ նորմատիվ Հայաստան՝ ապահովելով իր տեղը միջազգային ասպարեզում՝ առանց պահանջատիրության կամ մեսիականության։

Մյուս կողմում կանգնած է խորհրդարանական ընդդիմությունը՝ երկու նախկին նախագահներով (Քոչարյան, Սարգսյան), ինչպես նաև ՀՅԴ-ն ու Էջմիածնի եկեղեցին, և որոշ չափով՝ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ինչպես նաև ավանդական հայկական կառույցները՝ թե՛ Հայաստանում, թե՛ Սփյուռքում։ Նրանց նպատակը ուժի նորմիհաստատումն է՝ արդարության հիման վրա, օրինակ՝ արցախահայերի հանդեպ արդարության, և դրա պարտադրումը բոլորին՝ նույնիսկ ողջ մարդկությանը։ Իսկ ի՞նչ է այս ուժի նորմը։ Դա արդարության նորմն է (օրինակ՝ ազգային ինքնորոշման իրավունքի), ինքնության քաղաքականության, հակամարտության, անցյալի վերապրած գաղափարի, ռուսական կայսրության շահերին ծառայող վասալության նորմը։ Այս տեսլականում 2025-ի Հայաստանը տեղ չունի․դա բոլոր ժամանակների Հայաստանն է՝ երկնային Հայաստան, առանց ժամանակային ընդհատման կամ աշխարհագրական ու հասկացական սահմանների, որը գերազանցում է միջազգային կարգը՝ հեղափոխական կամ համազգային իդեալի անունով, որը դեռ պետք է իրականանա։

[շարունակելի]

Աղբյուրը՝ https://evnreport.com/opinion/armenia-the-force-of-the-norm-or-the-norm-of-force/