Հարցազրույց Հովսեփ Խուրշուդյանի Հետ

Միացյալ Նահանգները չի ցանկանում փչացնել լոգիստիկ շղթաները, ավելի ճիշտ՝ ցանկանում է դրանք վերահսկել և կառավարել՝ իր հեգեմոն դիրքը պահպանելու նպատակով, և դա է պատճառը, որ նրանց ներկայությունը մեր տարածաշրջանում նշանակալից է անվտանգության տեսանկյունից։

Հովսեփ Խուրշուդյան

Մաս 1-ին․ Հայաստանի նոր հնարավորությունները

Խուրշուդյանն ասաց՝ Թրամփի կողմից չինական ապրանքների վրա բարձր տուրքերի հայտարարությունը տնտեսական պատերազմ է, սակայն այս հռետորաբանությունը հաճախ հանգեցնում է քաղաքական բանակցությունների ու հետո մեղմություն գտնելու՝ ամենազարգացած մասում հստակ կոլապսի վտանգ կա, եթե երկու տնտեսությունները ամբողջությամբ փակեն իրար դեմ։

Խուրշուդյանը նշեց՝ Միացյալ Նահանգներն ու Չինաստանը կարող են այդ «մեկ գոտի — մեկ ճանապարհ» շղթայի վրա համագործակցել կամ խոչընդոտել մեկը մյուսին՝ այն անցնող տարանցիկ ուղիների կառավարման միջոցով, և մեզ համար կարևոր է տեսնել, որտեղ է Հայաստանը՝ այդ աշխարհագրական ու ճարտարապետական քարտեզի մեջ։

Խուրշուդյանն ընդգծեց՝ տարածաշրջանում՝ հատկապես Վրաստանում և Ադրբեջանի հյուսիսային-մասում, Չինաստանի մեծ ազդեցությունն է նկատելի, իսկ Հայաստանում ավելի մեծ դերակատարությունն այսօր ունեն Միացյալ Նահանգները՝ անվտանգության ստորադասմամբ՝ այս մեկը դարձնելով մեկ կարևոր լոգիստիկ հանգույց։

Խուրշուդյանը նկատեց՝ Հայաստանի համար ռազմավարական արժեքը մեծանում է, որովհետև ամերիկացիների կամ այլ դերակատարների ներկայությունը, կարող է կանխել ռազմական ներխուժումը և ապահովագրել անվտանգությունը՝ ի փոխարեն՝ կարճաժամկետ տնտեսական զեղչերի։Նա եզրակացրեց՝ տնտեսական շահույթներ կարող են լինել, բայց դրանք պետք է կշռադատվեն անվտանգության դիմաց. հնարավոր է, որ տարանցման եկամուտները փոքրաչափ իջնեն բայց ընդհանուր գերակայությունը պետության անվտանգությունն է։ Եթե Հայաստանը լինի լոգիստիկ շղթաների ճեղքում՝ Չինաստանից, Հնդկաստանից և միջին ասիական երկրներից եկող հոսքերը կարող են անցնել մեր ճանապարհով, ինչը ոչ միայն տարանցման վճար է բերում, այլև ներքին առաջարկի հնարավոր էժանացում՝ մթերք, տեխնիկա և այլն։

Խուրշուդյանն նշեց՝ լոգիստիկ այս ազդեցությունը նաև ապրանքային անվտանգության երաշխիք է, որովհետև տարածաշրջանում տեսանելի ցուցեր սկսելու ցանկացողներն ավելի զգույշ կլինեն՝ գոյություն ունեցող բնական ու առևտրային շահերը չխախտելու համար։

Խուրշուդյանն ասաց՝ Միացյալ Նահանգները չի ցանկանում փչացնել լոգիստիկ շղթաները, ավելի ճիշտ՝ ցանկանում է դրանք վերահսկել և կառավարել՝ իր հեգեմոն դիրքը պահպանելու նպատակով, և դա է պատճառը, որ նրանց ներկայությունը մեր տարածաշրջանում նշանակալից է անվտանգության տեսանկյունից։Չինաստան-ԱՄՆ հակամարտությունը մեր տարածաշրջանը չի դարձնի անմիջապես ռազմաճակատ, որովհետև երկուստեք տնտեսական փոխկապակցվածությունն ուժեղ է, և ծայրահեղ միջոցառումների դեպքում կողմերը ավելի հաճախ գնում են բանակցությունների ու մեղմ պայմանների իրացման հնարավորություններ են փնտրում։

Չինաստանն այսօր ավելի շատ նավթ է գնում Ռուսաստանից, և տուրքերի առաջին հարվածները կարող են ուղղվել այն շրջանների վրա, որտեղ առևտրի ցանցերը նվազագույն ազդեցություն կհասցնեն ամերիկյան տնտեսությանը (օրինակ՝ Հնդկաստան), այսինքն՝ մարտավարությունը հետևողական է և հաշվարկված։ Միացյալ Նահանգներ — Ռուսաստան հարաբերություններում մենք տեսնում ենք պաշպանողական, վախեցած և լեզու գտնելու մի ընթացք՝ Պուտինի զսպվածության և Թրամփի պրագմատիկ շահերի համակցմամբ, և Ռուսաստանը այս փուլում ավելի շատ իրեն պաշտպանողի դիրքում է հայտնվել։

Ռուսաստանի ներքին իրավիճակը՝ բյուջետային և ռազմական ծախսերի կրճատումներով, ցույց է տալիս սահմանափակ հնարավորություններ՝ լայն ռազմական էսկալացիայի համար, և սա կարևոր պայման է մեր անվտանգության հաշվարկների մեջ։

Խուրշուդյանն ասաց, որ Ռուսաստանը գիտակցում է իր սահմանափակումները, և դրա հետևանքով ռուսական քաղաքականությունը նախկին ագրեսիվ տոնից ավելի մեղմ ու հաշտեցնող քայլերի է գնում՝ փորձելով հաղթահարել կորուստները և քաղաքական ճնշումները։ ԱՄՆ-ը և Ռուսաստանը այս իրավիճակում կարող են վարվել պրագմատիկ՝ լեզու գտնելու ուղղությամբ, և մեզ համար կարևոր է ոչ միայն ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների ալիքը դիտարկել, այլ մեր սեփական անվտանգության ու ինքնիշխանության պահպանման ընթացակարգերը կառուցել։

Խուրշուդյանն նկատեց՝ ներքին քաղաքական կոնտեքստում մենք ինքներս պիտի քննադատենք և տեղին գնահատենք իշխանությունների որոշումները, որոնք արվում են կշռադատելով՝երբեմն հնարավոր զիջումները կարող են լինել անհրաժեշտ՝ ավելի մեծ անվտանգության նպատակով։ Հասարակական նարատիվների գեներացումը (օրինակ՝ թե «Սյունիքը արդեն տվեց» կամ «միջանցք տվեց») վնաս է պետությանը, որովհետև նման վախերը հաճախ ճնշում են իշխանություններին կատարել ավելորդ զիջումներ՝ հասարակական ահազանգերը հանգեցնելով իրական տաքացման ու վնասի։

Խուրշուդյանն ասաց, որ այն պոպուլիստական և վարքային նարատիվները, որոնք ստեղծում են կեղծ վախեր, մի կողմից շահում են ընդդիմադիր ուժերին կամ որոշ դերակատարների՝ կարճաժամկետ քաղաքական մեթոդներով, բայց ընդհանրապես վնաս են պետական շահերին և անվտանգությանը։Սյունիքի ու Զանգեզուրի թեմաները հետազոտության ու հաշվարկի խնդիր են, ոչ թե ուղղակի հիստերիկ հայտարարությունների վակուում. իրական վտանգները և հաշվարկները պետք է ճշգրիտ պարզվեն և պետական քաղաքականությունը կառուցվի ըստ դրա, այլ ոչ թե հասարակության մեջ մասնակի և մանիպուլյատիվ հուզականություն սերմանել։ Պետությունը պետք է ստանձնի ճիշտ խորհրդատվություններ, պատշաճ քաղաքականություն և համագործակցություն՝ ապահովելու համար, որ արտաքին ու ներքին ճնշումները չվերածվեն իրական տարածքային կամ անվտանգային կորուստների։

Խուրշուդյանն եզրակացրեց՝ մեր շահն այն է, որ արտաքին մեծ խաղացողների ներկայությամբ բացառվի ռազմական ներխուժումը, իսկ հաջորդ քայլերն արդեն տնտեսական նպատակներն ուշահույթներն են՝ ըստ այն բանի, թե որքանով կարող ենք ապահովել մեր սուվերենությունն ու անվտանգությունը։ Մենք պետք է նաև խիստ քննատար լինենք այնտեղ, որտեղ որոշումներիս հետևանքով պետությանը վնաս է պատճառվում, և ոչ թե ենթարկվենք մանիպուլյատիվ ընդդիմադիր կամ պոպուլիստական կոչերի, որոնց նպատակը հաճախ սեփական կարճաժամկետ շահն է։

Ժամանակը ցույց տվեց, որ տարածաշրջանային մեծ խաղեր են գնում՝ տնտեսական, քաղաքական և ռազմական տարրերով, և միայն բալանսավորված, անվտանգային առաջնահերթություններով առաջնորդվող քաղաքականությունը կարող է մեզ դուրս հանել խոչընդոտներից ու ապահովել երկրի շահերը։

Աղբյուրը՝