Եթե Ուկրաինան ցանկանում է ապրել ևզարգանալ, նա չպետք է լինի կողմերից մեկիռազմաբազան մյուսի դեմ: Ուկրաինան պետք է նրանց միջև կամուրջ լինի։
Հենրի Քիսինջեր
The Washington Post
6 մարտի, 2014 թ
Ուկրաինայի վերաբերյալ հանրային քննարկումներն ամբողջովին առճակատման մասին են: Բայց մենք գիտե՞նք, թե ուր ենք գնում։ Իմ կյանքում ես չորս պատերազմ եմ տեսել, որ սկսվել են մեծ ոգևորությամբ և հանրային աջակցությամբ, բայց և որոնք մենք չգիտեինք, թե ինչպես ավարտենք: Այդ չորս պատերազմում, մենք երեքից միակողմանի հեռացանք: Քաղաքականության մեջ փորձությունն այն է, թե ինչպես է այն ավարտվում, այլ ոչ թե ինչպես է սկսվում:
Շատ հաճախ է ուկրաինական հարցը դրվում է որպես հարաբերությունների պարզում՝ արդյոք Ուկրաինան Արևելքին է միանում, թե Արևմուտքին: Բայց եթե Ուկրաինան ցանկանում է ապրել և զարգանալ, նա չպետք է լինի կողմերից մեկի ռազմաբազան մյուսի դեմ: Ուկրաինան պետք է նրանց միջև կամուրջ լինի:
Ռուսաստանը պետք է ընդունի, որ Ուկրաինային արբանյակային կարգավիճակ ստիպելն ու դրանով իսկ Ռուսաստանի սահմանները առաջ տանելու փորձերը Մոսկվային կդատապարտի կրկնել Եվրոպայի և Միացյալ Նահանգների հետ փոխադարձ ճնշումների պատմությունը:
Արևմուտքը պետք է հասկանա, որ Ռուսաստանի համար Ուկրաինան երբեք չի կարող լինել պարզապես օտար երկիր։ Ռուսական պատմությունը սկսվել է այսպես կոչված Կիևան Ռուսիայում: Այնտեղից է տարածվել ռուսական կրոնը։ Ուկրաինան դարեր շարունակ եղել է Ռուսաստանի կազմում, իսկ մինչ այդ էլ նրանց պատմությունները միահյուսված էին: Ռուսաստանի համար ամենակարևոր մարտերից մի քանիսը, սկսած 1709թ. Պոլտավայի ճակատամարտից, մղվել են ուկրաինական հողի վրա: Սևծովյան նավատորմը` Միջերկրական ծովում Ռուսաստանի հզորության նախագծման միջոցը, հիմնված է երկարաժամկետ վարձակալությամբ Սևաստոպոլում, Ղրիմում: Նույնիսկ այնպիսի ականավոր այլախոհներ, ինչպիսիք են Ալեքսանդր Սոլժենիցինը և Իոսիֆ Բրոդսկին, պնդում էին, որ Ուկրաինան Ռուսաստանի պատմության և, հատկապես Ռուսաստանի անբաժանելի մասն է:
Եվրամիությունը պետք է ընդունի, որ իր բյուրոկրատական անկայունությունն ու ռազմավարական տարրի ստորադասումը ներքին քաղաքականությանը՝ Եվրոպայի հետ Ուկրաինայի հարաբերությունների շուրջ բանակցություններում նպաստեցին բանակցությունները ճգնաժամի վերածելուն։ Արտաքին քաղաքականությունը առաջնահերթություններ սահմանելու արվեստ է.
Ուկրաինացիներն են որոշիչ: Նրանք ապրում են բարդ պատմությամբ և բազմալեզու երկրում։ Արևմտյան մասը Խորհրդային Միության կազմի մեջ է մտել 1939թ, երբ Ստալինն ու Հիտլերը իրար բաժանեցին այն որպես ավար։ Ղրիմը, որի բնակչության 60 տոկոսը ռուս է, դարձավ Ուկրաինայի մաս միայն 1954թ, երբ ծնունդով ուկրաինացի Նիկիտա Խրուշչովը այն նվիրեց Ուկրաինային՝ կազակների հետ ռուսական պայմանագրի 300-ամյակի տոնակատարության ժամանակ: Արևմուտքը հիմնականում կաթոլիկ է, արևելքը՝ ռուս ուղղափառ: Արևմուտքը խոսում է ուկրաիներեն, արևելքը՝ հիմնականում ռուսերեն: Ուկրաինայում մի թևի կողմից մյուսի վրա գերիշխելու ցանկացած փորձ, ինչպես որ նախկինում է, ի վերջո տանելու է քաղաքացիական պատերազմի կամ փլուզման: Ուկրաինային որպես Արևելք-Արևմուտք առճակատման մաս դիտարկելը տասնամյակներ շարունակ կզրկի Ռուսաստանին և Արևմուտքին, հատկապես Ռուսաստանին և Եվրոպային, համագործակցող միջազգային համակարգի մեջ մտցնելու ցանկացած հեռանկար:
Ուկրաինան անկախ է ընդամենը 23 տարի: Նախկինում այն ինչ-որ օտար տիրապետության տակ էր՝ սկսած 14-րդ դարից: Զարմանալի չէ, որ նրա ղեկավարները չեն սովորել փոխզիջումների արվեստը, առավել ևս՝ պատմական հեռանկարները: Անկախությունից հետո Ուկրաինայի քաղաքականությունը հստակ ցույց է տալիս, որ խնդրի արմատը ուկրաինացի քաղաքական գործիչների ջանքերի մեջ է՝ իրենց կամքը պարտադրելու երկրի անկանոն մասերին, նախ՝ մի խմբակցությունների, ապա մյուսների կողմից: Հենց դա է Վիկտոր Յանուկովիչի և նրա գլխավոր քաղաքական մրցակից Յուլիա Տիմոշենկոյի միջև ընթացող պայքարի հիմնական էությունը։ Նրանք ներկայացնում են Ուկրաինայի երկու թևերը և չեն ցանկանում կիսել իշխանությունը: Ուկրաինայի նկատմամբ ԱՄՆ-ի խելամիտ քաղաքականությունը կփնտրի երկրի երկու մասերի համագործակցությունը միմյանց հետ: Մենք պետք է ձգտենք հաշտության, ոչ թե մեկ առանձին խմբակցության գերակայության մյուսի նկատմամբ։
Ռուսաստանն ու Արևմուտքը, և հատկապես Ուկրաինայի տարբեր խմբավորումները չեն գործել այս սկզբունքով: Ամեն մեկն իր հերթին ավելի է վատացրել իրավիճակը: Ռուսաստանը չի կարողանա ռազմական լուծում պարտադրել առանց ինքն իրեն մեկուսացնելու՝ հատկապես այն ժամանակ, երբ հենց Ռուսաստանի սահմաններից շատերն արդեն անորոշ են: Արևմուտքի համար Վլադիմիր Պուտինի դիվայնացումը քաղաքականություն չէ, այլ դրա բացակայության ալիբին:
Պուտինը պետք է հասկանա, որ, ինչքան էլ մեծ լինի դժգոհությունը, ռազմական պարտադրանքները ևս մեկ սառը պատերազմի հեն հանգեցնելու: Իր հերթին, Միացյալ Նահանգները պետք է խուսափի Ռուսաստանին վերաբերվել որպես շեղվածի, որին համբերությամբ սովորեցնեն Վաշինգտոնի կողմից հաստատված վարքագծի կանոնները: Պուտինը լուրջ ստրատեգ է՝ ռուսական պատմության տարածքում, ամերիկյան արժեքների և հոգեբանության ըմբռնումը նրա ուժեղ կողմերը չեն: Ռուսական պատմության և հոգեբանության ըմբռնումը իր հերթին ԱՄՆ քաղաքականությունը մշակողների ուժեղ կողմերը չեն:
Բոլոր կողմերի ղեկավարները պետք է վերադառնան արդյունքների քննությանը, այլ ոչ թե մրցակցեն դիրքորոշման մեջ: Ահա իմ պատկերացումն արդյունքի մասին, որը համատեղելի է բոլոր կողմերի արժեքների և անվտանգության շահերի հետ.
1. Ուկրաինան պետք է իրավունք ունենա ազատորեն ընտրելու իր տնտեսական և քաղաքական միավորումները, այդ թվում՝ Եվրոպայի հետ։
2. Ուկրաինան չպետք է անդամակցի ՆԱՏՕ-ին, տեսակետ, որը ես ընդունել եմ յոթ տարի առաջ, երբ վերջին անգամ այդ հարցը նորից բարձրացվեց:
3. Ուկրաինան պետք է ազատ լինի ձևավորելու ցանկացած կառավարություն, որը բխում է իր ժողովրդի արտահայտած կամքից։ Ուկրաինացի խելամիտ առաջնորդներն այդ ժամանակ պիտի ընտրեին իրենց երկրի տարբեր մասերի միջև հաշտեցման գործընթացի քաղաքականություն: Միջազգային մակարդակում նրանք պետք է այնպիսի կեցվածք ունենան, որը համեմատելի է Ֆինլանդիայի հետ: Այդ ժողովուրդը կասկած չի թողնում անկախության հարցով, համագործակցում է Արևմուտքի հետ շատ ոլորտներում, բայց և զգուշորեն խուսափում է Ռուսաստանի նկատմամբ ինստիտուցիոնալ թշնամանքից:
4. Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի միացումը անհամատեղելի է գոյություն ունեցող աշխարհակարգի կանոնների հետ։ Բայց պետք է հնարավոր դարձնել Ղրիմի հարաբերություններն Ուկրաինայի հետ ավելի թեթև ու չլարված հիմքերի վրա դնելը: Այդ նպատակով Ռուսաստանը կճանաչի Ուկրաինայի ինքնիշխանությունը Ղրիմի նկատմամբ։ Ուկրաինան պետք է ամրապնդի Ղրիմի ինքնավարությունը միջազգային դիտորդների ներկայությամբ անցկացվող ընտրություններում: Գործընթացը կնպաստի Սևաստոպոլում Սևծովյան նավատորմի կարգավիճակի վերաբերյալ ցանկացած անորոշության վերացմանը:
Սրանք սկզբունքներ են, ոչ թե օրենքներ։ Տարածաշրջանին ծանոթ մարդիկ կիմանան, որ ոչ բոլորն են բոլորին դուր գալիս: Հարցը ոչ թե բացարձակ բավարարվածությունն է, այլ հավասարակշռված դժգոհությունը: Եթե այս կամ համադրելի տարրերի վրա հիմնված ինչ-որ լուծում չստացվի, ապա առճակատման հնարավորությունը կարագանա: Դրա ժամանակը շուտով կգա։
Հենրի Քիսինջերը պետքարտուղար է եղել 1973-1977 թվականներին։