Մաս V
Հայերը այլ ելք չունեն, քան պետության, այլ ոչ թե ռեժիմի, եկեղեցու, կուսակցությանն կամ գաղափարախոսության շուրջը համախմբվելու:
Կայծ Մինասյան
2020թ.Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղում) հայերի պարտությունից հետո հանրային քննարկումներում գոյության փիլիսոփայական մակարդակի ճգնաժամ է բռնկվել։ Այս փորձնական ժամանակի ստեղծած ցնցումը ստիպել է հայերին, որպեսզի նրանք ծանր հարցեր սկսեն տալ և փորձել դիմակայել այդ խնդիրներին:
Ուկրաինայի պատերազմի ֆոնին Ադրբեջանի ագրեսիան Հայաստանի դեմ, մի շարք հարցեր է առաջացնում, որոնք կարելի է կառանձնացնել յոթ կետերով՝ անպատժելիություն, չեզոքություն, օրինականություն, անվտանգություն, միասնություն, իրականություն և ինքնիշխանություն:
Միասնություն
Հայերը այլ ելք չունեն, քան պետության, այլ ոչ թե ռեժիմի, եկեղեցու, կուսակցությանն կամ գաղափարախոսության շուրջը համախմբվելու: Միասնությունը վերաբերում է ազգային գերագույն պարտականություններին, քաղաքականության սուր զգացողությանը (հակառակ մեկը մյուսի ավելորդությանը), քաղաքացիների և ազգային ժառանգության պաշտպանությանը, պատմության զգացմանը և նրանց վարքագծով օրինակ ծառայելուն: Միասնությունը ներառում է նաև ազգ-ռազմավարության ստեղծում, որտեղ կյանքի արժեքը և հանրային շահը գերակայում են մերձավորի և անհատական շահի նկատմամբ անտարբերության նկատմամբ: Դա աշխատանքային մշակույթ է, որը պետք է փոխվի: Ինչպես 1992-ին ասել է ՀՅԴ նախկին գլխավոր քարտուղար Հրայր Մարուխյանը. «Հայաստանը չի վերականգնվի օրական երեք ժամ աշխատելով»:
Աշխատանքի այս մշակույթը, որը խորհրդային, արևելյան և կովկասյան խարանների խառնուրդն է, որը անհամատեղելի է պետություն հասկացության հետ, Հայաստանի հաջողության գրավականն է։ Մենք պետք է ոգեշնչվենք Առաջին Հանրապետության ղեկավարների աշխատանքից, ովքեր վերակենդանացրին Օսմանյան կայսրությունում երեք տարի առաջ ոչնչացված ազգը: Վախը չէր մղում նրանց վարքագիծը, ինչպես որ այսօր է հայի մտքում, հատկապես Սփյուռքում, որտեղ զգացմունքներն ու պաթոսը գրավել են բանականությունն ու հանգստությունը: Վախ, որը գալիս է մեր աշխարհը բնակեցնելու անկարողությունից և խնդիրներ կանխատեսելու անկարողությունից, որն ի վերջո խաղում է թշնամու ձեռքում: Որովհետև մենք գիտենք, թե ինչպես շահարկել նրան, ով վախենում է, մինչդեռ մենք վախենում ենք նրանից, ով չի վախենում: