Սիրիայում իր ռազմական ներկայությունն ավելացնելու Ռուսաստանի կարողությունը կասկածի տակ է, վերլուծաբաններն ասում են, որ Պուտինի առաջնահերթությունը կլինի Հմեյմիմ և Տարտուս բազաների դեմ ուղղված սպառնալիքների կանխումը ռազմական հարվածների միջոցով՝ զսպելու ապստամբների առաջխաղացումը կամ Ասադի վրա ճնշում գործադրելով՝ Թուրքիայի հետ խաղաղության համաձայնագիր կնքելու համար:
The Washington Post
Սիրիայում ապստամբների առաջխաղացումը սպառնում է հակադարձել Պուտինի ավելի վաղ հաղթանակը:
Մոտ 10 տարի առաջ Սիրիայի նախագահ Ասադի անունից հաջող միջամտությունը հաստատեց Պուտինի այն պնդումը, որ Ռուսաստանը դեռևս համաշխարհային տերություն է: Սիրիայում ապստամբների կայծակնային արագ առաջխաղացումը և նրանց կողմից Հալեպ և Համա քաղաքների արագ գրավումը վտանգի տակ է դնում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի ամենակարևոր ձեռքբերումներից մեկը՝ 2015 թվականին նրա ռազմական միջամտությունը Բաշար ալ-Ասադի ռեժիմին աջակցելու համար: Գրեթե 10 տարի անց, Մոսկվան հայտնվում է Եվրոպայում հսկայական ցամաքային պատերազմի մեջ, և վերլուծաբանները կասկածում են, որ նա ունի ռեսուրսներ՝ կրկին փրկելու Ասադին, նույնիսկ եթե Ռուսաստանը շարունակում է բանավոր կերպով աջակցել նրան: Վտանգված է ոչ միայն Ռուսաստանի հեղինակությունը, այլև նրա թանկարժեք ռազմական հենակետը Արևելյան Միջերկրական ծովում՝ Տարտուսում գտնվող ռազմածովային բազան և ավելի հյուսիս՝ Հմեյմիմ ավիաբազան, երկուսն էլ 49-ամյա վարձակալությամբ, որոնք ձեռք են բերվել այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը միջամտեց՝ ռեժիմը փրկելու համար: Ռուսաստանը զգալի ռազմական ներկայություն է պահպանում Սիրիայում և վերջին օրերին ուժեղացրել է ավիահարվածները։ Մարդու իրավունքների դիտորդները հաղորդել են քաղաքացիական օբյեկտների վրա հարձակումների մասին, ներառյալ հիվանդանոցները, դպրոցները, տեղահանվածների ճամբարները և քաղաքացիական թաղամասերը:
Սակայն հինգշաբթի օրը հայտնված լուրերն այն մասին, որ ապստամբները սիրիական բանակին դուրս են մղել Համա քաղաքից, կասկածի տակ են դնում Ռուսաստանի կարողությունը կասեցնել Ասադի բանակի արագ փլուզումը: Վերլուծաբանների կարծիքով՝ սիրիական ռեժիմի ռազմական ձախողումները կարող են հանգեցնել նրան, որ ռուսական երկու բազաները կկտրվեն Դամասկոսից, հատկապես, եթե «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ» խմբավորման գլխավորած ուժերը շարունակեն առաջխաղացումը դեպի հարավ՝ դեպի ռազմավարական կարևոր Հոմս քաղաքը։ Ի հավելումն, Ասադի փխրուն ռեժիմը պաշտպանելու համար, բազաները նաև թույլ են տալիս Մոսկվային ռազմական հզորություն նախագծել Արևելյան Միջերկրական ծովում և հավակնել լինել տարածաշրջանային կենսական շահեր ունեցող համաշխարհային տերություն՝ մարտահրավեր նետելով ամերիկյան գերակայությանը:
Սիրիայում իր ռազմական ներկայությունն ավելացնելու Ռուսաստանի կարողությունը կասկածի տակ է, վերլուծաբաններն ասում են, որ Պուտինի առաջնահերթությունը կլինի Հմեյմիմ և Տարտուս բազաների դեմ ուղղված սպառնալիքների կանխումը ռազմական հարվածների միջոցով՝ զսպելու ապստամբների առաջխաղացումը կամ Ասադի վրա ճնշում գործադրելով՝ Թուրքիայի հետ խաղաղության համաձայնագիր կնքելու համար:
Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը հինգշաբթի ասել է, որ Ռուսաստանի, Իրանի և Թուրքիայի ներկայացուցիչները կարող են հանդիպել առաջիկա օրերին՝ Աստանայի ձևաչափի շրջանակներում, որը երեք տերությունների կողմից ստեղծվել է 2017 թվականին սիրիական ճգնաժամը լուծելու և իրենց տարածաշրջանային շահերը պաշտպանելու համար։ Չնայած Ռուսաստանը պնդում է, որ իր ավիահարվածները հարյուրավոր զինյալների են սպանել Իդլիբ, Համա և Հալեպ նահանգներում, դա չխանգարեց «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»-ի զինյալներին գրավել նախ Հալեպը, ապա՝ Համան: Մերձավոր Արևելքի ինստիտուտի սիրիացի փորձագետ Չարլզ Լիստերն ասում է, որ նույնիսկ ուկրաինական հակամարտության ժամանակ Մոսկվան չի կրճատել իր ռազմական ներկայությունը, թեև Սիրիայում ռուսական սպայական կորպուսի որակը նվազել է։
«Ռուսաստանը ճիշտ նույնքան զորք է պահում. Նրանք նույն թվով օդային առաքելություններ են կատարել Սիրիայի վրայով՝ նույն աշխարհագրական ծածկույթով, ինչ անում էին ուկրաինական պատերազմից առաջ»,- ասել է նա՝ ելույթ ունենալով Lawfare փոդքաստում:
Այն, ինչ փոխվել է, սակայն, Սիրիայում Իրանի կողմից աջակցվող ուժերի, հատկապես Հեզբոլլահի ուժն է, որը թուլացել է վերջին ամիսներին Իսրայելի հարվածներից և այլևս չի կարող անհրաժեշտ աջակցություն ցուցաբերել Ասադի բանակին: Կրեմլամետ լրատվամիջոցները և ռուս զինվորական բլոգերները մեղադրում են Ասադին ուժեղ պրոֆեսիոնալ բանակ ստեղծելու ձախողման մեջ, մինչդեռ Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ զինյալները դարձել են ահռելի և լավ զինված ուժ:
«Սիրիայի կառավարությունը ցույց է տալիս բարեփոխումներ իրականացնելու և անհրաժեշտ լուծումներ գտնելու լիակատար անկարողություն։ Դա վերաբերում է բոլոր ոլորտներին, այդ թվում՝ բանակին։ 2020 թվականից ի վեր ոչինչ չի արվել Սիրիայի Արաբական Հանրապետության զինված ուժերի վիճակը բարելավելու համար։ Նրանք կիսատ վիճակում են»,- «Վզգլյադ» թերթին ասել է Կրեմլամետ Միջազգային հարաբերությունների Ռուսաստանի խորհրդի՝ Սիրիայի հարցով փորձագետ Կիրիլ Սեմյոնովը։
Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանի շարունակական աջակցության օգտին նպաստող գործոնը Պուտինի համար սիրիական սկզբնական միջամտության ահռելի խորհրդանշական նշանակությունն է, որը նրա առաջին լուրջ մարտահրավերն էր նախկին Խորհրդային Միությունից դուրս արևմտյան ուժերին, ասում է Ռուսաստանի և Իրանի հարցերով փորձագետ Նիկոլ Գրաջևսկին։ Սիրիան Միջազգային խաղաղության Քարնեգի հիմնադրամում.
«Կարծում եմ, որ Սիրիան, անշուշտ, առանցքային է Ռուսաստանի՝ որպես մեծ տերության ընկալման համար», – ասաց նա՝ հավելելով, որ դա տեղի ունեցավ այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ի այն ժամանակվա նախագահ Բարաք Օբաման Ռուսաստանին անվանեց «տարածաշրջանային տերություն», որն ընկալվեց որպես լուրջ անհարգալից վերաբերմունք .
Հալեպի անկումը մի քանի օրվա ընթացքում փոխեց սիրիական պատերազմում Ռուսաստանի գլխավոր ձեռքբերումներից մեկը, երբ պարտության եզրին գտնվող Ասադի բանակին թույլ տվեց վերջնականապես գրավել քաղաքը 2016 թվականին: Այն ժամանակ սա համարվում էր պատերազմի շրջադարձային կետ: Նիկոլ Գրաջևսկու խոսքով՝ Ռուսաստանը, Սիրիան և Իրանը, ամենայն հավանականությամբ, ծրագրում են հակահարձակում, քանի որ ապստամբները կարող են իրական վտանգ ներկայացնել ռուսական Հմեյմիմ և Տարտուս բազաների համար, հատկապես, եթե նրանք առաջ շարժվեն դեպի Հոմս։
«Ես ուղղակի չեմ կարող պատկերացնել, թե որքան նվաստացուցիչ և ամոթալի կլիներ Ռուսաստանի համար, եթե Հմեյմիմը կամ Տարտուսը գրավվեին ապստամբ ուժերի կողմից… Կարծում եմ, որ Իրանն ու Ռուսաստանը, հավանաբար, այժմ բավականին սերտորեն համակարգում են՝ պարզելու, թե ինչպիսի ցամաքային ուժեր կամ միլիցիան, որը նրանք կան, կարող են համախմբվել՝ հետ մղելու ապստամբների այս հարձակումը», – ասել է Գրաջևսկին:
Այնուամենայնիվ, նա նշել է, որ Հայաթ Թահրիր ալ-Շամի մարտիկները, ըստ երևույթին, շատ ավելի կոմպետենտ են, քան 2016 թվականի ապստամբ ուժերը, «այնպես որ դա հեշտ չի լինի»: Լոնդոնի համալսարանական քոլեջի գիտաշխատող Վլադիմիր Պաստուխովը Telegram-ում գրել է, որ եթե Ասադը պարտվի, դա ցավալի կլինի Ռուսաստանի համար և հարված կհասցնի Մոսկվայի աշխարհաքաղաքական նկրտումներին, քանի որ նա կպայքարի նոր տեղ գտնել իր կարևոր ավիաբազայի և ռազմածովային ուժերի համար։ Ռուսաստանն օգտագործել է այդ բազաները որպես տարանցիկ կետ վարձկանների համար, որոնք ուղեւորվում էին Լիբիա և Աֆրիկայի այլ շրջաններ՝ ընդլայնելով իր ազդեցությունը մայրցամաքում:
Մոսկովյան արտաքին և պաշտպանական քաղաքականության խորհրդի վերլուծաբան Գեորգի Բովտը ասում է, որ Թուրքիան, ամենայն հավանականությամբ, կշահի ապստամբների հարձակումից, քանի որ ռուսական զինուժը ճահճացած է Ուկրաինայում, իսկ Ստամբուլն այժմ գլխավոր ուժային միջնորդն է Սիրիայում:
«Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, ով Ասադին թշնամի է համարում, կշահի թուլացած ռեժիմից և կկարողանա ընդլայնել իր ազդեցությունը Սիրիայի հյուսիսում»,- գրել է նա Telegram-ում։
Մերձավոր Արևելքում ռուս մեկնաբանները նաև տեսնում են ծանոթ թշնամու՝ Ուկրաինայի ձեռքը և մեղադրում են Մոսկվայի հակառակորդին ապստամբների հաջողությունների հետևում կանգնած լինելու մեջ, մի մեղադրանք, որը ուկրաինացի պաշտոնյաները մերժել են: Հարձակման մեկնարկից երկու շաբաթ առաջ Սիրիայի հարցով Պուտինի բանագնաց Ալեքսանդր Լավրենտևը հայտարարեց, որ ուկրաինական հետախուզությունն օգնում է սիրիական «ահաբեկիչներին»՝ փորձելով վնաս հասցնել Ռուսաստանին։
«Մենք տեղեկություն ունենք, որ Ուկրաինայի գլխավոր հետախուզական վարչության ուկրաինացի մասնագետները գտնվում են Իդլիբում, որոնք ոչ միայն ակտիվորեն մատակարարում են այնտեղ անօդաչու թռչող սարքեր որոշակի ուղիներով, այլև ռադիկալներին վարժեցնում են դրանց արտադրության և օգտագործման մեջ, ինչը շատ վտանգավոր է», – ասաց նա։
Աղբյուրը՝
Թարգմանեց՝
Արայիկ Մկրտումյանը