Եթե մենք պետություն ենք, ազգ ենք, բանիմաց հասարակություն ենք ուզում ունենալ՝ հայը, հայաստանի քաղաքացին, պետք է նախ ընդունի հայերենը, հետո մոտ հարևանների լեզուները, հետո համաշխարհային կարևոր լեզուները։
Հրանտ Վարդանյան
ԼԵԶՈՒՆ
Քսաներորդ դարի հայ մտքի ասիմիլացման,այլասերման գլխավոր դերը՝ ռուսական կրթության վրա է ընկած, ռուսական կրթությամբ հայ պոետներ, գրողներ չենք ունեցել, կամ էլ եզակի մի բան կարող էր լինել,այն էլ եթե տան լեզուն հայերեն է եղել,մայրենին հայերեն է մնացել։Քսաներորդ դարավերջին՝Հայաստանում բնակվող շատ մարդկանց տներում արդեն ռուսերենն էր հնչում,այն որպես մայրենի լեզու էր ընդունվել, ինչն արդեն նորմ էր դարձել։
Գիտության լեզուն թելադրված էր ռուսերենով,առաջատար գիտական աշխատությունների գերակշռող մասն այդ լեզվով էր տպագրվում ՝ հետևաբար գիտության ուսումնասիրելու լեզուն նույնպես գաղութի ընդունված ռուսերենն էր։
Զավեշտը նրանումն է,որ վերջին երեք հարյուր տարվա ռուսական առաջատար մշակույթի լեզուն եվրոպական էր,դա ֆրանսերենը,գերմաներենն էր հիմնականում։Ստացվում էր,որ հայը աշխարհն ընկալում էր թարգմանվածից թարգմանելով ։
Գաղութային փակ ռեժիմում,ամեն բան թելադրված էր, իսկ դրանցից ամենից կարևորը լեզուն էր։Բարձրագույն կրթություն ստանալու,բանիմացության հնարավոր լեզուն ռուսերենն էր մնում,որը շատ հաճախ թարգմանված,կամ գողացված էր այլ լեզուներից՝այն էլ անպայման կայսրական հոգեբանությամբ խմբագրված։Բանն այն է,որ ռուսական գիտությունը,ճարտապետությունը, արվեստի հանճարների սինթեզը եվրոպական էր,իսկ միջին ռուսալեզու հայը,վրացին,ուկրաինացին և մնացած գաղութի ժողովուրդները համաշխարհային գիտությունն ու արվեստը ընկալում էին ռուսերենով։
Այսօր աշխարհի բոլոր լեզուները բաց են մեր առաջ՝ մենք,վրացիները,ուկրաինացիները,ղրղզները ուղիղ պետք է շփվենք աշխարհի լեզունով,բոլոր լեզուների հետ։Միշտ մտածե լ եմ ,որ լեզուների թելադրանքը պայմանավորված է եղել թե այդ լեզվով ինչպիսի գիտություն և մշակույթ է ուսումնասիրվել։Այսօր առաջատար լեզուները նրանք են,որոնցով բարձրագույն գիտություն և մշակույթ է ձևավովում ՝անգլերեն, ֆրանսերեն,գերմաներեն,իսպաներեն ,չինարեն և այլն։Ամբողջ շախարհն խոսում է անգլերենով,այո դա էլ է թելադրված,առաջատար գիտությամբ,արվեստով,դրանից բխող քաղաքականությամբ։
Հայաստանն այսօր կարիքը չունի ռուսական դպրոցների,որի լեզվով այսօր ,ոչ գիտություն,ոչ էլ բարձրակարգ արվեստ կա,որովհետև այդ երկրից վերջին երեսուն տարիների ընթացքում մեկ միլիոնից ավել գիտության,մշակույթի առաջատար մարդիկ են հեռացել։ Հայ մարդուն այսօր պետք չի աշխարհըն ընկալել՝ մի օտար լեզվի թարգմանությամբ։Մեզ համար շատ կարևոր է իմանալ,խոսել մեր հարևանների լեզուներով,մենք պետք է խոսենք աշխարհի գիտության,մշակույթի ընդունված կարևոր լեզուներով։
Եթե մենք պետություն ենք ,ազգ ենք,բանիմաց հասարակություն ենք ուզում ունենալ ՝հայը, հայաստանի քաղաքացին, պետք է նախ ընդունի հայերենը, հետո մոտ հարևանների լեզուները,հետո համաշխարհային կարևոր լեզուները, բայց ամբողջ կրթական համակարգը,գիտությունը,արվեստը,մշակույթը պիտի հնչի,դասավանդվի,կրթվի միայն հայերենով,իսկ Ռուսաստանում հայի ասիմիլացվելը անխոսափելի էր,որովհետև կայսրությունը խիստ էր վերաբերվում տիրակալ լեզվից շեղվողներին,ազգային դպրոցներ չէր բացվում,հակառակը փակվում էին,դա հետադեմ էր համարվում։
Տարբեր լեզուների,խորացված ուղղվածության դպրոցներ կարող են լինել մեր երկրում,որոնց կրթական հիմքը պարտադիր կմնա հայերենը,մայրենի լեզուն հայերենը կմնա։
Ասում ենք մայրենի լեզու,որովհետև երեխայի հետ խոսելու մոր միակ լեզուն է,որ լեզվով մայրն առաջինը խոսեց նորածնի հետ՝ դա էլ երեխայի համար դառնում է մայրենի լեզու։
Հ․Գ․
Պետություն ունենալու միակ պատճառը՝ քո ազգային լեզվով ապրելու ցանկությամբ է պայմանավորված։
Ինքս էլ փորձում եմ այդպես ընկալել աշխարհը,ուղղելով, շտկելով հայերենս։
Գրառումը՝ Հրանտ Վարդանյանի ֆեյսբուքյան էջից։