Մեզանում պատմական գիտակցության խոցն է. պետք է բաց խոսել մեր պատմական սխալների մասին, վերլուծել մեղքը, ոչ միայն մեղավորներին փնտրել՝ որպեսզի շարժում սկսվի ճերմակում և փոխելու համար։ Մշակութային դաշտում մենք կորցնում ենք մեր յուրահատկությունը (օրինակ՝ երաժշտության մեջ), մեր հասարակությունը պետք է վերագտնի իր մշակութային գիտակցությունը և չմոռանա սեփական ժառանգությունը։
Հակոբ Մովսես
1inTV-ն զրուցել է բանաստեղծ, թարգմանիչ Հակոբ Մովսեսի հետ։ Զրույցի ընթացքում խոսել են եկեղեցու դերի ու նրա հոգևոր նշանակության մասին։
Հակոբ Մովսեսըն ասաց՝ Այս հարցը (եկեղեցի–պետություն հարաբերություններն) գլոբալ երևույթ է, ու հետաքրքրում է ոչ թե թեկուզ մասնավոր դրսևորումները, այլ այն, թե ինչ մասշտաբով է եկեղեցին որպես պետական դիրքերից հանդես եկող օբյեկտից ընկալվում։Մինչև XII–XIII դարերը երբեմն իշխել են թեոկրատիայի գաղափարներ, բայց հետո պետությունը դարձավ աշխարհիկ կառույց. այդ տարբերությունը ճիշտ է, և պետությունն ու եկեղեցին պետք է զատ նմանակվեն։ Մեզ մոտ՝ պետության բացակայության պայմաններում, եկեղեցին ստիպված էր պետական ֆունկցիաներ կատարել և սովորեց իրեն պահել որպես պետություն, և այդ պատմական շերտը ողջունելի մտորումների տեղիք է տալիս։
Բանաստեղծը կարծում է, որ սովետական շրջանում եկեղեցին հայտնվեց հալածյալի կարգավիճակում, և այդ ողնաշարային գիտակցությունը այսօր դեռ ինչ-որ չափով ունի ազդեցություն մեր մտածողության վրա։ Նա վերլուծեց, որ Երրորդ հանրապետության սկզբից, երբ հասարակական լուրջ վերածնունդներ սկսվեցին, եկեղեցին, չկարողացավ մնալ իր բարձրության վրա՝ իշխանական հակումներ ընդունելով և պետության հետ նույնացվելու միտում ցույց տալով։ Այսօրվա առճակատումը պետք չէ կապել պետության հետ, այլ՝ մեր իշխանությունների և եկեղեցու կապով՝ երբ իշխանությունները ցանկանում են, որ հոգևոր մասնակցությունն իրենց օրակարգին համահունչ լինի։Ընդունելի չի եղել, երբ մեր եկեղեցու առաջնորդությունը օգտագործվել է օտար իշխանությունների կողմից մեր ներսում խռովություններ առաջացնելու նպատակով (օրինակ՝ կաթողիկոսի պետական աքսեսուարներով ընդունումը արտասահմանում) — դա անպատվաբեր է։։Եկեղեցին այսօր հիվանդ է՝ կոռուպցիայի ազդեցության տակ. կոռուպցիան համատարած երևույթ է, և եկեղեցին նույնպես այդ հիվանդության մեջ է հայտնվել։ Եկեղեցին պետք է ազատագրվի կոռուպցիայից. եկեղեցում չպետք է կաշառք լինի, երբ հովիվը փոխարինվում է «կաշառվող» իշխանավորով, ինչը աղետ է թե՛ բարոյապես, թե՛ սոցիալական տեսանկյունից։ Հայոց Եկեղեցին պետք է ծառայություն մատուցի Հիսուս Քրիստոսին, և միայն այդ դեպքում նա կարող է իսկապես ծառայել նաև իր ժողովրդին՝ բարոյապես, կրթությամբ ու գիտությամբ։Եկեղեցին չի պիտի սահմանափակվի ծեսերով. քրիստոնեությունը նաև հասարակագիտություն է՝ այն արժեքները, որոնք պետք է տեղափոխվեն աշխարհիկ կյանք՝ սեկուլյարիզացված ձևով։ Ոստիկանության օգնությամբ փողոցը հատող ծեր կնոջ քայլը համարում է քրիստոնեական դիսցիպլինի ոչ կրոնական՝ աշխարհիկացված արտահայտում. այդպիսի արարքներն են, որ պետք է տեսնեն եկեղեցին ու հասարակությունը։
Հակոբ Մովսեսն ասաց, որ մեզանում պատմական գիտակցության խոցն է. պետք է բաց խոսել մեր պատմական սխալների մասին, վերլուծել մեղքը, ոչ միայն մեղավորներին փնտրել՝ որպեսզի շարժում սկսվի ճերմակում և փոխելու համար։ Մշակութային դաշտում մենք կորցնում ենք մեր յուրահատկությունը (օրինակ՝ երաժշտության մեջ), մեր հասարակությունը պետք է վերագտնի իր մշակութային գիտակցությունը և չմոռանա սեփական ժառանգությունը։
Հակոբ Մովսեսը եզրակացրեց՝ Եկեղեցու ղեկավարությունը պետք է «հրաժեշտ տա» կրոնական ու քաղաքական փայտիկներին, հագնի նոր շապիկ, նոր ծառայություններ մատուցի՝ ժողովրդին պատրաստելով արդարության, ազատության ու ճշմարտության առաջամարտիկ մեկ այլ մտածողության համար։
Բանաստեղծը նշեց, որ չգիտի բոլոր մանրամասները կապված պատարագի կամ կարգալույծության շուրջ, բայց եթե կարողանամ միջնորդություն անել, ապակմասնակցի այդ պատարագին՝ միտումն է՝ խաղաղություն գտնել մեր մեջ։ Մենք պետք է սկսենք իրար հանդեպ ավելի շատ բարություն ու մարդկայնություն ցույց տալ. մենք ունենք չափազանց սուր ատամներ, որոնք պետք է փոխենք այնպես, որ դրանք ոչ թե իրար կտրեն, այլ իրար համբուրեն։
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝